Erlendir makar íslenzkra forseta - heiðin venja - hieros gamos - heilagt hjónaband og Friggjarblótið á næstunni - og svo kristileg venja, Halldóra og Kristján Eldjárn, til dæmis.

Hieros gamos þýðir heilagt hjónaband, oftast í tengslum við heiðna helgisiði, frjósemiathafnir og slíkt. Hieros þýddi upphaflega "hetjulegur", eitthvað tengt guðunum og gyðjunum, og síðan fór orðið að merkja "yfirnáttúrulegur", "heilagur", "upphafinn", "undir guðlegri vernd", osfv. Íslenzkan er fornmál og greinilegt er að orðið hieros er sama orð og hetja eða hero á ensku, eða her og hermaður á íslenzku, eða jafnvel herra og hersir, slík orð voru notuð um Óðin til dæmis, Herrjan, Herrann, sá hinn guðdómlegi, verndaði, heilagi, upphafni.

Gamos, hjónaband, er sama orð og gaman á forníslenzku og nútímaíslenzku, en upphafleg merking orðsins gaman mun vera samfarir eða kynlíf, og óskráð og eldri merking hjónaband, eins og gamos á forngrísku.

Þessvegna eigum við Íslendingar auðvelt með að skilja hieros gamos á okkar íslenzku, "hetjugaman" eða "Herrjansgaman" eða "Herragaman", það er bein þýðing, eða heilagt kynlíf guðanna eða þjóðhöfðingjanna, og hjónabönd þeirra.

Afi minn og amma voru sannkristin, þar sem ég ólst upp á Digranesheiði 8, Digranesvegi 92 þá, og þau höfðu skoðanir á Vigdísi forseta og að hún skyldi ekki búa með manni, og það fannst þeim mjög ókristilegt og ekki hæfa þjóðhöfðingja. Ég man einnig eftir því hversu lofsamlegum orðum amma fór um Halldóru forsetafrú, og þótt ég myndi ekki eftir henni, í tíð Kristjáns Eldjárns, var of ungur til þess.

Þegar slúðurtímaritið "Séð og heyrt" sló því eitt sinn upp að Ástþór Magnússon ætti rússneskættaða eiginkonu, Natalíu, þá man ég hversu merkilegt mér þótti það að verðandi forsetar ættu líka útlendar eiginkonur, en þá var Ólafur Ragnar kominn með hana Dorrit sína. Þessi trú mín á hieros gamos, sem samkvæmt heiðinni siðvenju var oft hjónaband við konu af ættbálki óvinarins, og þannig hjónabandið friðarsáttmáli um leið, styrktist enn þegar Guðni sýndi sig með sinni Elízu, hinni kanadískættuðu eiginkonu sinni.

En ég man hneykslun ömmu þegar Vigdís var kosin forseti. Það var eins og þjóðarsorg og ekki talað um forsetakosningarnar í nokkrar vikur, svo mikil var gremjan. Sjálfsagt þótti að Albert Guðmundsson yrði forseti, því hann var í Sjálfstæðisflokknum, en Guðlaugur Þorvaldsson þótti einnig frambærilegur, en afleitt að fá konu sem forseta, sem auk þess var einhleyp, það þótti ekki hæfa, og augljóslega vélabrögð Djöfulsins og vinstri manna í landinu.

Prestar og þingmenn Sjálfstæðisflokksins þóttu mjög efnileg forsetaefni á þeim tíma, en engum datt í hug að konur gætu gengt þessu embætti þá, það bara þótti ómögulegt, eins og ef kona vildi verða prestur.

Orðið hieros er einnig notað í Biblíunni grísku og þó ættað úr heiðninni.

Friggjarblótið er mikil kviða, yfir 1000 erindi í Eddukvæðastíl og lýsir æsku Friggjar unz hún giftist Óðni og hið eiginlega blómaskeið hefst, en allt er eilíf hringrás samkvæmt þessum trúarbrögðum, og blótin og fórnirnar skylda mannanna til að viðhalda jafnvægi náttúrunnar, endurnýjun og frjósemi á allan hátt, mannlegri og líffræðilegri í dýraríkinu. Því er ábyrgðin talin mannsins og konunnar, hvers einasta einstaklings hins heiðna samfélags og enginn má skorast undan henni, og litið á dýrafórnir og aðrar fórnir sem óhjákvæmilegar og jafnvel upphefð.

Ungfrigg er ekki sama og Frigg hin fullþroskaða, kona Óðins. Ungfrigg er sú sama og Eva Biblíunnar, en Eva Biblíunnar er syndin og jafn slæm og Satan, en María mey er samsömuð við Frigg, fullþroskaða eiginkonu Óðins sem fæðir honum og mannkyninu fjölmörg börn í hjónabandinu heilaga.

Því er kaþólskan brú á milli Ásatrúar og Lútherskunnar, mótmælendatrúarinnar sem hefur úrkynjazt mjög að margra áliti með tilkomu kvennaguðfræði og frjálslyndrar guðfræði almennt.

Friggjarblótið hefur margvíslegar merkingar. Til dæmis er það sigurinn á hinni villtu náttúru, einnig sigur siðmenningarinnar á villimennskunni, og sigur feðraveldisins á mæðraveldinu, en á landnámsöld, um 800, var feðraveldið einkenni Ásatrúarinnar eins og kristninnar.

Frigg er í upphafi tröllskessa og úr aðalóvinaríki guðanna. Með því að taka hana fyrir eiginkonu leggur Óðinn tröllin endanlega að velli um sinn. Þegar hún fréttir af brúðkaupinu og að hún hafi verið gefin Óðni fer hún út á eigin spýtur og verður femínísk hetja um langt skeið, sem kostar næstum heimsendi.

Hún yfirgefur heimili sitt í tröllaheimum og hyggst leggja undir sig veröldina á eigin spýtur, og henni tekst það, þar til undir lok kvæðisins, er hún gefst Óðni á vald og hjónaband þeirra á sér stað.

Þetta er mikil ástarsaga en hryllileg, og kannski fyrirmynd allra ástarsagna sem síðar voru sagðar, og sápuópera eða leikrita, jafnvel þeirra forngrísku, sem komu síðar. Þessi saga varðveittist ekki, en kom aftur fram þegar ég skrifaði hana frá 2010 til 2013, með hjálp æðri mannkynja á öðrum hnetti.

Friggjarblótið er því allt nokkurskonar skírn í kristnum sið. Því er ætlað að hreinsa jörðina af synd og hrímþursanna valdi, og hjálpa Baldri að rísa aftur á himninum, sólarguðinum mikla.

Friggjarblótið er haldið snemma í febrúar eða seint í janúar.

Brigid, Brigit eða Bríg eru allt nöfn yfir heiðnar gyðjur í keltneskri trú og drúízkri, gaulverskri og írskri. Dagur Heilagrar Birgittu er 1. febrúar. Að fórna þjóðhöfðingja eða heilagri konu eða dóttir auðugs manns innan heiðinna samfélagi þekktist einnig á heiðnum tíma meðal Kelta og drúíða og var algengt víða og um langt skeið. Það var hluti af mannblótahefðinni, sem var mjög rík og útbreidd fyrir Krists burð í heiðinni Evrópu og Evrópumenningunni heiðnu sem enn á sér djúpar rætur.

Ekki leikur vafi á því að Brigid er sama gyðja og Frigg, þó er það rangtúlkun Þorvaldar Friðrikssonar og annarra af hans tagi að Frigg sé eftiröpun á Brigid eða að keltnesk menning hafi verið eina fyrirmyndin. Miklu réttara er að skýra þetta þannig út að bæði hin keltneska Brigid og hin norræna Frigg eru hluti af sama ævaforna menningararfinum, það þótti eðlilegt á heiðnum tíma að mismunandi þjóðir tignuðu sömu guði og gyðjur, eða nauðalík goðmögn sem gegndu keimlíku hlutverki varðveizlu manna og náttúru.

Bríg merkir "hin hátt upp hafna", "hin heilaga". Hún tengist vizku, ljóðlist, lækningum, vernd, járnsmíðum, málsmíði, og tamningu húsdýra.

Fleira merkilegt er í þessu sambandi vert að fjalla um. Brigid er tengd dýrkun á Cernunnosi, sem var fyrirmynd að myndum Satans fyrr á öldum ásamt Pan, en hann er hyrndur guð skógarins og villtra dýra.

Lugh gæti verið Loki, en einnig gæti hann verið tengdur við Þór.

Snemma í Friggjarblótinu, sem tekur nokkra daga, og kannsi viku eða lengri tíma, gerist sá atburður að tröllskessan unga, Frigg, eða Ungfrigg, heggur getnaðarliminn af frjósemiguðinum Frey, og hætta þá árstíðir að virka og blóm að vaxa og börn að fæðast. Þetta gerir hún til að ná völdum og stöðva samstarf Vana og Ása, sem sjá um að vernda mannkynið og sköpunarverkið.

Þess í stað krefst hún skatta af mönnum og dýrum. Allir skulu fórna henni dýrum og mönnum og henda fram í sjóinn, en hún var talin eiga búsetu í sjónum sem tröllskessan Frigg, Ungfrigg. Sumar útgáfur goðsagnanna gera þó ráð fyrir að hræjum dýra sé hent fyrir björg, eða jafnvel í fórnarlundi og svo síðar við heimkynni höfðingjanna, sem stjórnuðu fólkinu og höfðu mest völd.

Ekki að undra að hún verður hötuð og hennar stjórn eftir því sem líður á kvæðið, en styrkur hennar er slíkur að hún er ósigrandi þegar rúmlega 900 erindi kvæðisins eru búin. Aðeins á lokametrunum gefst hún Óðni á vald og þeirra hjónaband er haldið, hieros gamos, herragaman, hetjugaman, og mannkyninu er boðið með.

Mun galdur Óðins felast í því að koma ábyrgðinni fyrir þar sem hún á heima, meðal trölla, jötna og þursa. Mun sú yfirfærsla ábyrgðar fela í sér hörmungar fyrir suma en ekki aðra.

Segja má að Ungfrigg flýi hið sökkvandi skip eins og rottur gera, og verður hún Frigg hin þroskaða eiginkona í kjölfarið.

Þess er getið að Freyr fær aftur getnaðarliminn að þessu loknu og aðrar skaðabætur eru greiddar, allt kemst í upprunalegt og rétt horf.

Það sem er merkilegt við þetta er að vestræn menning fylgir þessum heiðnu helgisiðum í hvívetna, og erum við þar komin í kvæðinu þar sem skaðinn af stefnu Ungfriggjar, Evu, er að koma æ betur í ljós og fólk jarðarinnar að snúast gegn slíku.

Friggjarblótið mun hafa verið aflagt býsna snemma á tímum landnáms og Íslandsbyggðar, því það þótti og ljótt og gróft, of forneskjulegt, því mannblót og mannfórnir tengdust því ævinlega. Þótt landið hafi verið að mestu heiðið til ársins 1000 þá hafði kristileg mildi talsverð áhrif, þannig að þær helgiathafnir sem grófastar voru hurfu í skuggann og frekar fáar fjölskyldur héldu þeim lifandi.

Friggjarblótið er ættað alveg frá Keltum og drúíðum frá því fyrir Krists burð, og raunar er það miklu eldra. Þing voru þó haldin meðal næstum allra germanskra þjóða. Þannig var það ákveðið á þingum hverjum skyldu fórna og hversvegna.

Baldursblótið er hliðstæða við jólin. Það á sér stað í nóvember eða desember. Þá fer Baldur til Heljar og sigrar hana. Samkvæmt öðrum útgáfum goðsagnarinnar fæðist Baldur á þessum tíma, og því er talið að Jesúbarnið hafi átt að vera fætt í desember, til að heiðnu þjóðirnar tækju kristni og samþykktu þetta sem sama siðinn, eða svipaðan, en slíkt var algengt, að skyldur heiðinn siður yfirtók þann sem fyrir var, þannig að breytingin þótti hinum trúuðu heiðnu mönnum smávægileg. Þetta nýttu sér kirkjunnar menn í upphafi og löguðu kristnina eftir þessu.

Friggjarblótið tekur því við af Baldursblótinu. Í Suður Evrópu, þar sem Frakkland er nú, var þekkt að ungum konum væri fórnað í hinum drúízka sið, keltneskunni, gaulverskri trú. Til árs og friðar, að sjálfsögðu.

Á þessum árstíma þótti mannkynið verst statt, um hávetur. Þá þótti mest ástæða til að blíðka guðina og gefa þeim eitthvað til baka svo þeir yrðu miskunnsamir.

Ekki er mér fullkomlega ljóst hversvegna tröllskessan Frigg var tengd við mannfólkið, en sú var túlkunin samt. Einhver sektarkennd yfir uppruna hennar olli þessu líka.

Að þessu loknu kemur vorið, og Sunnublótið kemur um vorið og Sólarblótið, en það eru algóðar gyðjur vorkomunnar og sumarsins.

Blót Loka kemur um haustið, þar sem myrkari öfl eigingirni og galla safnast saman, en komast upp með það, allt fram að Friggjarblótinu.

Þó er Loki talinn guð Biblíunnar, þannig að þetta er flókið, en ekki verður fjallað um þetta allt að sinni.

En það fylgir þessu öllu að fólk sem vantrækir blótin, það ferst. Sú hringrás blóta sem er rofin kostar heimsendi, Ragnarök.

Eða með öðrum orðum: Allt það sem er til á jörðinni, allt það sem er skapað, það er einskisvert í hinu stóra samhengi náttúrunnar. Brot gegn lögum náttúrunnar kostar heimsendi samkvæmt þessum fornu siðum og trúarbrögðum.

Armageddon Biblíunnar og laun syndarinnar sem er dauðinn, það er svipað í kristinni trú, þannig að það er sama hvaða trúarbrögð maður skoðar, boðskapurinn er svipaður að mörgu leyti.


« Síðasta færsla | Næsta færsla »

Bæta við athugasemd

Ekki er lengur hægt að skrifa athugasemdir við færsluna, þar sem tímamörk á athugasemdir eru liðin.

Um bloggið

Ingólfur Sigurðsson

Höfundur

Ingólfur Sigurðsson
Ingólfur Sigurðsson

Færsluflokkar

Maí 2024
S M Þ M F F L
      1 2 3 4
5 6 7 8 9 10 11
12 13 14 15 16 17 18
19 20 21 22 23 24 25
26 27 28 29 30 31  

Heimsóknir

Flettingar

  • Í dag (9.5.): 40
  • Sl. sólarhring: 101
  • Sl. viku: 614
  • Frá upphafi: 107272

Annað

  • Innlit í dag: 20
  • Innlit sl. viku: 466
  • Gestir í dag: 19
  • IP-tölur í dag: 19

Uppfært á 3 mín. fresti.
Skýringar

Leita í fréttum mbl.is

Innskráning

Ath. Vinsamlegast kveikið á Javascript til að hefja innskráningu.

Hafðu samband