Táknmál eftir Bob Dylan, túlkun á erindi númer 2.

Eins og fram kom í síðasta pistli fyrir viku um ljóðagerð Dylans og texta hans þá er þetta dularfullur texti. Hann á sér uppruna í tímabili í ævi Dylans þegar hann að vísu samdi talsvert en fæst af því leit dagsins ljós. Kannski var það tæplega eða ekki birtingarhæft ef hann setti það saman til að fá útrás fyrir reiði sína út af sambandsörðugleikum við eiginkonuna sem hann skildi við árið eftir, eða 1977.

Þessi texti er engu að síður kurteislegur og hófstilltur. Hann er auk þess bókmenntalegur þannig að hægt er að nota hann til að brjóta í sundur á bókmenntafræðilegan máta eins og gert er með alvöru ljóð af beztu tegundunum.

 

Svona er þýðingin:

 

"En ég get ekki svarað þér á táknmáli þínu, þú notar það þér til hagsbóta (eða þér til framdráttar) og gerir lítið úr mér (auðmýkir mig/skýtur mig niður/fellir mig/gengislækkar mig/sigrar mig/auðmýkir mig/setur þig á háan hest/ferð á bak við mig/blekkir mig). Getur þú ekki sagt neitt orð/búið til nein hljóð?"

 

Það kom fram í síðasta pistli um kvæðið að stóru spurningarnar eru hvaða persónur eru í verkinu. Um hvað fjallar þetta umfram einhverja samskiptaörðugleika sem öllum eru augljósir?

 

Þetta erindi númer tvö svarar ekki þeim spurningum, enn flækist málið, eins og rétt er að segja. Sérstaklega vegna þess að enskan er svo margræð. Til dæmis "to bring someone down", þetta hefur margvíslegar merkingar og merkingablæbrigði eins og ég gef upp í þýðingunni hér fyrir ofan.

 

Einnig kemur það mörgum spánskt fyrir sjónir að ljóðmælandinn sé að ásaka einstakling í minnihlutahópi um að beita brögðum eða gera lítið úr viðkomandi. Þetta eru því hálfgerðar ýkjur eða þversagnir, eða hvernig svo sem fólk vill túlka þetta, og gerir ljóðið enn dularfyllra fyrir vikið.

 

Minnir kannski örlítið á Fatlafól eftir Megas sem fer inná örlítið svipaðar brautir, en kannski ekki alveg þær sömu samt. Þetta kvæði Dylans er miklu dularfyllra, margræðara og óskiljanlegra, þegar vel er að gætt, en kannski er ekkert í því, hver og einn verður að ákveða um það.

 

Ennþá einusinni fær maður það á tilfinninguna að verkið fjalli ekki um mállausa konu sem tjáir sig með táknmáli og ókunnugan mann sem hittast heldur séu þetta líkingar fyrir eitthvað annað, en hvað er ekki gott að segja til um. Vísbendingar finnast ekki skýrar um það í kvæðinu sjálfu svo fólk verður að gizka hver út af fyrir sig.

 

Það er mjög merkilegt að bera þetta saman við kvæðin á plötunni "Blood On The Tracks" frá 1974, (gefin út 1975 en samin og hljóðrituð 1974). Þau kvæði fjalla eiginlega öll um ásakanir Dylans á hendur eiginkonunni fyrir brigzl og svik í hjónabandinu, eða sársauka sem hann ásakar hana um að valda sér, eða þannig túlka flestir þá plötu, þótt hann hafi afneitað því að hún sé sjálfsævisöguleg.

Í því ljósi eru hér hliðstæður. Í laginu "Idiot Wind" frá 1974 segir hann andardrátt konunnar sinnar (eins og lagið er oft túlkað) heimskulegan andardrátt, eða vind, svo notað sé bókstafleg þýðing og orðalag. Sem sagt, andardrátturinn lýsir heimsku, og er tákn fyrir djöfullegan, satanískan anda sem konan hans er haldin, ef lagið er túlkað þannig.

Sennilega er algengast að þetta kvæði, "Táknmál", sé túlkað á svipaðan hátt, en þó er það ekki algilt. Aðrir lesa út úr því eitthvað allt annað en hjónabandsörðugleikakvæði Dylans.

 

Svo þetta sé orðað öðruvísi þá gæti Dylan verið hér að túlka það sama og fjallað var um í hinni frægu bók:"Konur eru frá Venus en karlar eru frá Marz".

 

Annars er þetta erindi einnig í nútíð eins og boðskapurinn sé að þetta sé alltaf að gerast. Jú, það má til sanns vegar færa, ef verkið fjallar um mismuninn á kynjunum almennt, þau vandamál hafa frekar orðið meira áberandi í tímans rás, með auknum femínisma og slíku.

Þetta erindi bendir á nokkuð sem stundum gleymist, að völd geta verið margvísleg og stöður margvíslegar, opinberar stöður segja ekki allt, málið er flóknara en svo og veruleikinn er flóknari en svo.

 

Einnig minnir þetta erindi á búbblurnar á samfélagsmiðlunum. Þegar ljóðmælandinn segir aðilann sem notar táknmálið fara á bak við sig er hægt að sjá fyrir sér þetta sem er svo algengt, að fólk rottar sig saman og er sammála um einhverja hluti, en svo eru til ótalmargar aðrar túlkanir og skoðanir á sama hlutnum eða fyrirbærinu.

 

Þetta er því mjög samfélagslegt ljóð, og hlutlausara en kvæðin frægu á plötunni "Blood On The Tracks", sem eru í raun og veru viðmiðið þegar öll verk Dylans eru til umfjöllunar, sú hljómplata er tröllaukin að frægð og virðingu sem hans ein albezta plata, og nokkurskonar verk sem greypt er í stein eða marmara sem sígilt verk um mannlegar raunir og tilfinningar.

 

Mýktin í sandinum kemur einnig upp í hugann frá fyrsta erindinu og nornin, ásökunin um að leita til Djöfulsins, að planleggja eitthvað skelfilegt og hafa jafnvel völd til þess, vera studdur af voldugu skrímsli til að geta hrint einhverju voðalegu til framkvæmda, þannig að þung eru sporin og verkið alvarlegt ef nógu djúpt er kafað ofaní það og orðanotkunina stórmerkilega, undir annars rólegu og hefðbundnu yfirborðinu.

 

Í því sambandi verður að minnast á brautina sem Dylan var á og fylgdi, að hann "frelsaðist" 1979, fór að túlka allt samkvæmt Biblíunni, og alveg til ársins 1980 eða 1981, mönnum ber ekki alveg saman um það hvenær hann fór að efast aftur fyrir alvöru.

 

Já, það eru því margir alvarlegir undirtónar í kvæðinu sem ekki allir gægjast uppá yfirborðið, nema að mjög litlu leyti.

 

En spurningin vaknar óhjákvæmilega, hvers vegna leggur hann svona mikla ábyrgð á manneskjuna sem reynir að tjá sig með táknmáli? Er kannski ekkert annað hægt? Hefur hann ekki nokkra minnstu möguleika til að taka á móti boðskapnum sem verið er að reyna að tjá svona en hann skilur ekkert í?

 

Er þetta brýnn boðskapur? Við fáum ekki að vita það. Þetta er leyndardómsfullt allt saman.

 

Rigning talar (ljóð)

Þegar ég var yngri langaði mig að verða frægur poppari. Ég hafði uppgötvað að ég gat spilað á gítar og búið til lög. Ég var að verða 16 ára þegar ég bjó til þennan söng. Þá var amma nýdáin og ég hafði áhuga á tvennu, teiknimyndasögugerð og tónlist en ekki heimanáminu í skólanum.

Ég notaði daglega reynslu mína oft í þessa dægurlagatexta og var ekki búinn að kynnast Megasi. Það gerðist nokkrum árum seinna. Ég var að vinna í unglingavinnunni og það rigndi mikið þetta sumar. Ég var hrifinn af stelpu og samdi oft um hana. Þetta er eitt slíkt kvæði, eða texti. Bróðir hans afa kenndi mér bragfræðireglurnar og mér fannst flottara að fara eftir þeim, því ég hafði lesið kvæði gömlu meistaranna og þau voru þannig.

Við vorum að vinna í rigningunni við að tína rusl þessa daga og það kom niður á kvæðagerðinni að umfjöllunarefnið var stundum dálítið hversdagslegt. Þarna koma fyrir nýyrði eins og "svalaætan" sem er auðvitað rangt, það ætti að vera "svaladrykkjumanneskjan" eða "svalasvelgjarinn", en vegna rímsins er þetta haft svona. Svali í fernum var vinsæll á þessum tíma fyrir okkur á þessum aldri.

RÚV er með þáttaraðir um árin 1985 og 1986. Þetta litla kvæði vekur upp anda þessara ára og minningar um þennan tíma, að minnsta kosti í þessum hópi okkar sem voru í unglingavinnunni einmitt á þessum tíma og munum eftir rigningunni þetta sumar. Sumar líkingarnar í kvæðinu eru bara kjánaskapur og ganga ekki upp, en það skiptir ekki máli, maður var ungur og vildi bara í skyndi búa til söngtexta, þótt margt hefði mátt yrkja betur. Þetta litla kvæði er samt eins og smásaga, býr til stemmningu og tímalýsingu, hvernig þetta var.

 

Rigning er svo raunamædd,

rómantíkin fyllir mig.

Hún er nú við grjótið grædd,

gella hreppir fleiri stig.

Tína ruslið, rigning talar,

reyndar er hún eina glætan

í táraheimi hörðum...

hafna lágum görðum.

Röddin... regn þér svalar...

ratar þú nú svalaætan?

 

Ef ég væri ekki nú

ofsalega skotinn, fljóð

gagnslaus reyndist grátsins brú,

gefa spennu lágstemmd hljóð.

 

Hæst í dönsku, hörkuflott,

húsin rignd og niðurþvæld.

Að finna annan garð er gott,

gellan fýld er, stundum spæld.

 

Hlær samt stundum, brosir breitt,

bara ef ég þyrði smá.

Niðurrignt er lífið leitt,

lofa hana, ætla að fá.

 

Grasið er svo gisið hér,

getur sól ei talað neitt?

Gömul hús sem gubba ber,

grindverk flögnuð, elska heitt.

 

Smiðjuhverfið blautt í blús,

bara gleður silfurrödd.

Álfakroppur ertu fús,

erum við með hlekki stödd?

 

Stundum skreppa skýin frá,

skín þá lítið andartak.

Síðan rignir okkur á

eins og sökkva þurfi bak.

 

Mun ég hreppa mætan feng?

Mestanpart er dagur grár.

Af skoti samt af gleði geng,

grátleg kvöl er þetta ár.

 

Djókið, það er æði allt,

ástin veitir nýja sýn.

Í rigningunni er raunar kalt,

ratar fólk á betra vín?

 

3. júlí 1986.

Er það lýðræðislegt að halda Svíþjóðardemókrötum utan stjórnmálanna þrátt fyrir sterka stöðu þeirra? Nei.

Það vekur furðu mína að flokkur Löfven sé enn stærstur í Svíþjóð, Sósíaldemókratarnir. Ulf Kristersson þorir ekki að fá Svíþjóðardemókratana inn og reynir frekar að þönglast og þumbast við með emdemis vandræðagangi, skilar umboðinu þannig að Löfven byrjar að reyna að klastra saman enn einni stjórninni án Svíþjóðardemókratanna, þeir eru hunzaðir á þennan ólýðræðislega hátt enn sem fyrr.

Svo er það þetta hugtak, hann segir ekki nægan fjölda þingmanna til að styðja "borgaralega hægriflokka". Þetta hugtak merkir bara kerlingaflokka, framsóknarmafíu sem er opin í báða enda, flokka með engin prinsipp nema halda völdum.

Það kann vel að vera að þessir borgaralegu hægriflokkar hafi haft prinsipp hér einusinni, en það er að minnsta kosti 20 til 30 ár síðan þau fóru að útvatnast svo verulega að þeir urðu óþekkjanlegir og eru í dag það sem Samfylkingin var stofnuð til að vera hér á Íslandi, stórir jafnaðarmannaflokkar með örlitlu kapítalísku ívafi.

Það er glæpamennska að svíkja eigin þjóð, sama hversu miklar samfélagslegar viðurkenningar fylgja þeim svikum. Almenningur sendir frá sér neyðarkall með því að styðja Svíþjóðardemókrata, það neyðarkall segir: Við erum að drukkna í glæpum vegna stefnunnar ykkar. Löfven hlustar ekki frekar en aðrir hefðbundnir vitleysingar og allt er á leiðinni til fjandans.

Hvað er svona erfitt við að skilja við þetta? Almenningur kallar á breytingar en Löfven hlustar ekki.

Auk þess eru Svíþjóðardemókratar ekki almennilegur öfgaflokkur. Hann er miklu nær því sem hægriflokkar voru á blómaskeiði frjálshyggjunnar, frelsisflokkur með þjóðlegu ívafi, en í honum eru ábyggilega margir ágætir öfgamenn sem drífa stefnuna áfram.

Við lifum í kommúnísku samfélagi, jafnaðarfasisminn og femínismafasisminn eru allsráðandi. Alvöru flokkar fá á sig fordæmingu af því að í þeim er eitthvað fólk með kjark.

Skilar umboðinu og viðræður aftur á byrjunarreit

Meira af Hercule Poirot og Sherlock Holmes?

Annar höfundur hefur tekið til við að búa til fleiri Holmes ævintýri. Ég var ungur þegar ég las fyrst sögurnar um Sherlock Holmes, á sama tíma og ég ánetjaðist myndasögum fyrir fermingu. Þetta var aðgengilegt í bókasöfnum.

Annars yrði ég meira spenntur fyrir fleiri sögum um Hercule Poirot. Þær sögur eru sígildar og þarf snilling til að endurvekja þá sögupersónu. Þótt Agatha Christie hafi skapað nokkrar aðrar góðar persónur var Poirot hennar bezta sögupersóna. Ég held jafnvel að enginn leynilögreglusagnahöfundur hafi toppað þær sögur, nema kannski Sherlock Holmes hafi verið betri eftir Doyle, en dr. Helgi Pjeturss þekkti Arthur Conan Doyle, þeir skrifuðust á um andleg málefni. Ef Sherlock Holmes hefði ekki verið búinn til 1887 hefði hann kannski verið byggður á snillingnum dr. Helga Pjeturss að einhverju leyti. 

Horowitz skapar ný ævintýri um Sherlock Holmes