Undirstöður vísindanna

Alltaf finnst mér gaman þegar Guðjón Hreinberg leggur fyrir mann alvöru þrautir og efast um það sem flestir taka sem gefnu, vísindahyggjunni miklu sem eru trúarbrögð okkar tíma.

Stundum er betra að búa til nýja pistla en að reyna að svara í athugasemdum, því það gefur manni meira frelsi til að fara út um víðan völl og þurfa ekki að ríghalda sér í ákveðin atriði, en þá er gott að viðurkenna hvaðan innblásturinn kemur til að skapa samhengi fyrir höfundinn sem kom fram með spurningarnar og aðra sem lesa og hafa áhuga.

En það sem Þresti R. (það er einn sem kom með athugasemd hjá Guðjóni) finnst eins og geimveruvísindi er ekki þannig heldur bara fróðleikur sem maður hefur hirt héðan og þaðan með því að fletta í bókum eða sitja í kennslustundum eða hlusta á myndbönd á Netinu eða eitthvað slíkt.

Ég skil bæði Magnús og Guðjón og finnst sérlega gaman að þeim þegar þeir fara ofaní þetta á dýptina.

Ég hef nú reyndar lesið takmarkað. Ég er að því er ég tel með athyglibrest sem er orðinn mun verri með aldrinum þannig að ég nenni eiginlega aldrei að lesa bækur til enda núorðið, ekki nema örfáar línur, en þær kenna mér nóg.

Ég las helzt Bob Moran bækur í æsku til enda, Agöthu Christie, Dularfullu bækurnar eftir Enid Blyton og annað slíkt léttmeti fyrir börn, þegar ég var sjálfur barn og nennti að lesa að ráði. Eftir að ég fór að telja mig frægan tónlistarmann hefur tími minn verið að dreifast á svo margt að maður hefur minni tíma í allskonar annað dútl eins og að lesa.

En ég hef samt lesið eftir Albert Einstein og um hann. Þegar ég var unglingur las ég næstum alla Afstæðiskenninguna eftir Einstein og skildi hana vel í útgáfu Lærdómsfélagsins, þýdda af Þorsteini Halldórssyni. Einnig las ég Ár var alda, eða talsvert í henni. Þá hef ég verið kominn yfir þrítugt.

Ég var ekki góður í stærðfræði í menntaskóla því ég nennti aldrei að læra heima. Ég var ágætur í stærðfræði áður en ég kom í menntaskóla, því það var áður en amma dó og angist mín var minni þá og ég nennti að festa athygli og sinna svona verkefnum.

En Albert Einstein er með fullt af jöfnum og stærðfræði í bókum sínum og þar er flókin eðlisfræði innanum. Samt er fjölmargt sem er vel læsilegt í bókum hans, enda reyndi hann að skrifa á skiljanlegu máli.

Grunnur Afstæðiskenningarinnar er auðskiljanlegur, og lestin á hreyfingu sem kom af stað skilningi meistara Einsteins er líka góð til að útskýra afstæðiskenninguna.

Tímarúm er hugtak sem notað er, þegar fjallað er um þessi fræði. Tími og rúm lengjast og styttast eftir lögmálum þenslunnar sem Einstein lýsti. Þegar komið er nálægt ljóshraðanum minnir mig að Einstein hafi lýst "afstæðispunkti". Það er langt síðan ég las þetta, en þó hlýtur þetta að vera rétt, því ég man um það að Einstein lýsti ótrúlegum fyrirbærum nálægt ljóshraða, og því sem gerist við sjóndeildarhring svarthols eða í svartholunum sjálfum.

En efasemdir Guðjóns um vísindin eru mér ekki nýlunda því ég hef pælt í þessu einnig og verið með þessar efasemdir.

Og það er auðvitað rétt hjá honum að þegar kemur að frumspekinni sjálfri þá tekur trúin við. Frumspeki er til dæmis að sanna þyngdaraflið öðruvísi en Newton gerði það. Maður verður að taka ákveðnum hlutum gefnum til að falla inní þessa gryfju náttúruvísindanna, það er rétt hjá Guðjóni. Þetta er kallað þyngdarlögmál, en til eru vísindamenn sem efast um að svo sé og kalla fyrirbærið öðrum nöfnum og útskýra það með öðrum hætti.

En hinsvegar eru náttúruvísindin studd með líkindum, en trúarbrögðin síður. Þessar endurteknu tilraunir hljóta að gefa vísbendingar, þótt á frumspekilegum grunni taki trúin við á undirstöðurnar.

Hvað það varðar að "vega að framsetningu" þessara meistara, auðvitað þykist ég ekki fær um það. Ég þekki mín takmörk, og til þess þyrfti ég meiri stærðfræðiþekkingu og allskonar þekkingu. En Hawking bætti ofaná margt sem fyrir var vitað (eða talið vitað).

Pistill Magnúsar sem hann vísar í er einnig mjög áhugaverður, "Galdur, fár og geimvísindi".

100 kílómetralínan getur verið tengd við rafmagnsfræði, launviðnám og þverviðnám koma þar við sögu. Riðstraumur, sjálfspan og rýmd eru þar leikendur, og venzl spennu og straums. Eitthvað var þetta kennt í Iðnskólanum í Reykjavík 1996 þegar ég nam þar.

P = Afl í wöttum.

V = Línuskiptamagn í voltum.

X = Heildarþverviðnám í óhmum línunnar.

 

Tregðulögmál Newtons og annað finnst mér algjör undirstaða og varla hægt að efast um þetta.

 

Síðan er hægt að tala um Kármánlínuna. Sameinuðu þjóðirnar hafa komið sér saman um að yfir 100 kílómetra hæð sé maður kominn útí geiminn, og ég býst við að þeir félagarnir Magnús og Guðjón eigi við það.

 

En Magnús kemur inná það í galdrapistlinum og vísindapistlinum sem hann vísar í eftir sig að ef galdur kæmi ekki við sögu væru vísindin stöðnuð. Hið ókunna, það er galdurinn, og þaðan koma uppgötvanirnar og framfarirnar.

Sönnunin á hraða ljóssins kom frá Einstein, og hana er erfitt að betrumbæta, nema maður efist um grunngildin og taki frumspekina á þetta eins og Guðjón gerir.

Eins og ég segi, langt er síðan ég las Einstein, og mig minnir að flóknir útreikningar liggi þarna til grundvallar. En þetta fann hann út með útreikningum. Afstæðiskenningin er viðurkennd því hún fellur að öðru sem vitað er - nema skammtafræðinni - en það væri of langt mál að blanda því inní hér.

Ég man að eftir að ég las Afstæðiskenninguna hans Einsteins fannst mér hún liggja ljós fyrir. Upphaflega fór ég að grufla í þessu til að afsanna Afstæðiskenninguna, því dr. Helgi Pjeturss var á móti henni. En hún er vel grundlögð, man að ég sannfærðist.

Það er raunar ekki torskilið hversvegna hraði ljóssins á sér mörk.

Eiríkur Kjerúlf gaf út bókina Völuspá árið 1945.

Þar heldur hann því fram að Óðinn í Ásatrúnni sé tákn fyrir ljósið, og að nafnið merki "sá sem æðir eins og ljísið." Þetta finnst mér vísindalegasta útskýring á guðinum Óðni sem ég hef lesið. Þó var Eiríkur Kjerúlf alþýðufræðimaður sem bullaði mestmegnis í þessari bók eins og alþýðufræðimönnum er tamt og títt einatt. En innámilli glytti í gullkornin sem voru dýrmætari en hjá opinberu fræðimönnunum jafnvel.

Ég ætla ekki að reyna að sanna eða afsanna þessar kenningar (eða staðfestu niðurstöður) þessara vísindamanna.

Það nægir mér að efast og að vera sannfærður á sama tíma.

En ef maður tekur bara grunnspekina á þetta, þá vil ég frekar trúa vísindamönnum en því sem stendur í Biblíunni eða öðrum trúarritum nema þegar kemur að siðfræði og einhverju slíku sem hefur sannað sig í gegnum aldirnar að er gagnlegt.

Má ekki alveg eins segja, að Guð hafi sett vísbendingarnar fyrir framan okkur til að rannsaka? Geta ekki vísindi og trú farið saman?

 


mbl.is Opinn fyrir að tengja námið við háskóla
Tilkynna um óviðeigandi tengingu við frétt

Möguleg vísbending um líf í geimnum? Erum við ein í alheiminum?

Stjörnu-Sævar er réttnefndur Efa-Sævar. Hann vill helzt trúa því að við séum ein í alheiminum og engar geimverur séu til. Jafnvel ekki við sjálf, en við jarðarbúar erum geimverur, við búum úti í geimnum, á plánetu í ballarhafi dauðu reikistjarnanna.

Þú heimsækir ekki fjarreikistjörnur eða geimverur þar með því að banka á dyrnar hjá þeim. Það er svo sem hægt að túlka allt með hætti Sævars og efast sem mest og kalla það vísindalegt, en dr. Helgi Pjeturss kallaði það ekki vísindalegt að efast heldur að nota rökvísina um hvað væri sennilegasta niðurstaðan.

Möguleg vísbending um líf? Er það orðalag sem honum finnst betra?

Ég held að það sé alveg ljóst að geimurinn er morandi af lífverum.

En helstefnan veldur því að það er bannað fyrir viti bornar lífverur að hafa samskipti við helstefnumannkyn af okkar tagi, sem eyðir sér og öðrum lífverum plánetunnar.

Dr. Helgi Pjeturss sagði fyrir um það að ef hann yrði ekki viðurkenndur sem alheimsfrelsari í stað Jesú Krists og Múhameðs og Búddah og annarra sem mest var trúað á þá myndi ekki komast á lífstefna á jörðinni og allt færi til fjandans.

Það hefur vissulega gengið eftir.

Sævar er einn af heterómóríum, prótómóríar forheimskir,  trúmennirnir sem höfnuðu dr. Helga en heterómóríar eru síðheimskir, vísindamennirnir sem höfnuðu honum af "vísindalegum" ástæðum efagirninnar.

Dr. Helgi Pjeturss bjó til grísk nýyrði eins og íslenzk.

En uppfærsla á síðasta pistli:

Samkvæmt Vísi er það ekki rétt að árásarmennirnir séu islamskrar trúar, sem ég fjallaði um í síðasta pistli, heldur munu þeir vera kristinnar trúar. Hinsvegar er ég viss um að einhver fréttamaður eða fréttakona talaði um að bæði væru gerendur spænskumælandi og múslimar annaðhvort á Stöð 2 eða RÚV.

Samkvæmt Vísi er það ekki svo, og gerendur kristnir. Breytir ekki öllu. Vandræðalegt þegar þjóðerni koma ekki skýrt fram í öllum fréttatímum þannig að slíkt breytist í kjaftasögur og ekki er rétt farið með staðreyndir.


mbl.is Uppgötvunin ekki vísbending um líf
Tilkynna um óviðeigandi tengingu við frétt

Liðsmenn Frelsisflokksins og Íslenzku þjóðfylkingarinnar ættu að fá meira fylgi, þeirra stefna er góð

Drífa Snædal tjáði sig um þetta og ekki var hún á því að um meinta afbrotamenn væri að ræða, heldur væri þetta skipulag og algjörlega fordæmanlegt. Síðan kom fram í RÚV eða Stöð 2 að mennirnir væru spænskumælandi og múslimar, en reynt var að segja að ekki ætti að leggja á það áherzlu, heldur að dómskerfið væri vont, og allt því að kenna að mennirnir gengju lausir.

Þarna verð ég að vera sammála Drífu Snædal.

Það er eins og sagt er, klukka sem er vitlaus og er hætt að ganga hún er þó allavega rétt tvisvar á sólarhring, einusinni á nóttinni og einusinni á daginn.

En þessar vitlausu klukkur eru taldar sérlega réttar hjá femínistum í fjölmiðlum, sem eru nógu margir enn, þótt sú tegund sé sennilega að deyja út samt.

Þórdís Kolbrún skrifaði góða grein í Morgunblaðið þar sem hún skrifaði um að fólk væri að missa rökhugsun og væri orðið að einfeldningum sem ekki kynni lengur að draga neinar ályktanir, en orðaði það reyndar á annan hátt, en þannig var innihaldið, og það var rétt.


mbl.is Skemmtistaðaeigendur varaðir við meintum nauðgurum
Tilkynna um óviðeigandi tengingu við frétt

Mannréttindi eru ekki meitluð í stein. Þau eru þrætuepli

Hvað segir viðhorfsbreyting Keirs Starmer um hann sjálfan og um þennan málaflokk? Úr því að hann, formaður Verkamannaflokksinsog forsætisráðherra landsins telur ekki lengur að transkonur séu konur, og þó er Verkamannaflokkurinn einna lengst til vinstri þar í landi, þá hlýtur viðhorfsbreyting í öllu landinu að eiga sér stað í þá átt að kynin séu bara tvö og ekki fleiri. Þessi skoðanaskipti hans hljóta að vera tilkomin út af einhverjum utanaðkomandi þrýstingi, og það bendir til ósigurs harða vinstrisins, eða ósigurs þessara hinseginmála í Bretlandi. Auðvitað var kannski dómurinn sem er nýfallinn sem sagði til um þetta einhverskonar lokahnykkur eða afsökun til að skipta um skoðun.

Eins og lesa má um í fréttinni var Keir Starmer áður fyrr nokkuð harður á þessu að transkonur væru konur og gagnrýndi aðra fyrir að vera ósammála.

En síðan er annað fróðlegt við þetta, og það er hvernig tízkusveiflur breyta svona málefnum, og það sem á að vera meitlað í stein sem heilög og óumbreytanleg mannréttindi, það verður allt í einu bull seinna.

Þetta kennir manni svo sem ýmislegt um það að það sem stendur í Biblíunni eða öðrum trúarritum það er traustara en svona mannasetningar, þótt þær séu settar í landslög eða alþjóðalög eða kölluð mannréttindi eða öðrum nöfnum.

Þegar kvenfrelsarar á umliðnum áratugum vildu gera alla karlmennsku tortryggilega og mannlegar hvatir, þá fannst mér nóg boðið. Enda hef ég samið dægurlög gegn femínismanum.

Ég keypti bók í Góða hirðinum sem heitir "Konur og vígamenn". Hún er frá 1995 og fjallar um kvenfrelsara sem lítur á stöðu konunnar fyrr á öldum. Undirtitillinn er viðamikill:"Sagnfræðirannsóknir Studia historica, 12. bindi, staða kynjanna á Íslandi á 12. og 13. öld".

Sumt í þessari bók minnir mig á fróðlega pistla Arnars Sverrissonar um öfga menningarinnar, nema í bókinni er ekki háðskur tónn heldur þetta boðað eins og mikilvæg kvenfrelsun.

Já, þegar háskólar heimsins leggjast í þessa ósvinnu, þá er ekki skrýtið að margt eyðileggist í samfélaginu.

Þegar maður les svona bækur þá er það eins og að lesa bækur eftir geimverur sem skoða mannkynið eins og pöddur. Konur eru teknar út fyrir sviga eins og þær séu æðra kynið og yfir öll dýr jarðarinnar hafin, og karlkynið þar með. Undarleg er þess viðleitni, en kynjahyggjan er vissulega böl okkar samtíma eins og margir töldu kynþáttahyggjuna áður vera.

Nazistarnir boðuðu sín fræði eins og mannkynsfrelsun, og svipfræðin var kennd víða í Evrópu. Svipfræðin fjallar um það að eftir útliti fólks megi túlka hvort það hafi gott eða vont innræti, og eftir kynþáttum að sjálfsögðu líka. Síðan voru til hauskúpufræðigreinar og fleira slíkt, og lágvaxið og þétt fólk var jafnvel talið glæpsamlegt. Með nákvæmum mælingum á stærð og vexti líkama og andlits var talið unnt að dæma og sýkna.

Þetta var álitin hámenning á fyrri hluta 20. aldarinnar, eins og þjóðfélagsverkfræði og femínismi voru og eru enn á okkar tímum.

Kommúnisminn var einnig stórskrýtinn. Eftirlit var haft með öðru fólki, og því refsað ef það sagði eða gerði eitthvað ljótt gegn yfirvöldunum. Samyrkjubúin voru ekki alltaf sælureitur, eða gúlögin. Einnig voru gefnar út bækur þar sem Stalín var hylltur sem frelsari og Maó einnig. Fátæktin var mikil og fólk svalt en varð að hlýða.

Aðrar bækur voru víst jafnvel bannaðar á tímabili.

Wók og femínismi hafa þessi sömu einkenni. Reynt er að banna og slaufa listafólki sem er af röngu kyni, röngum kynþætti, á röngum aldri eða með rangar skoðanir.

En alþjóðalög sem sveiflast þau eru ekki trúverðug.

Eins og margir hafa gert sér grein fyrir, wókið fór útí slíkar öfgar að fólk fékk meira en nóg.


mbl.is Telur trans konur ekki vera konur
Tilkynna um óviðeigandi tengingu við frétt

Maður minnist páfans og ömmu

Vissulega er páfinn umdeildur, ekki allir sammála um hann, en amma var ekki umdeild. Hún var elskuð og vel liðin af öllum sem þekktu hana. 

Amma mín Sigríður Tómasdóttir fæddist þennan dag árið 1915, og því 110 ár liðin frá fæðingu hennar. Henni þótti gaman að sjá um ungbarnið mig fram að 5 ára aldri, ásamt mömmu, og svo fluttist ég aftur til hennar og afa 10 ára. Það var því erfitt að missa hana þegar ég var 15 ára og mikil sorg fyrir mig og aðra í fjölskyldunni.

En hún var þessum kostum búin sem gerir hana ævinlega minnisstæða. Hún þjónaði fjölskyldunni og vann ekki úti og gerði það á þann hátt að maður hlýtur að vera henni ævinlega þakklátur.

Ég hef stundum tengt það við trúna, kristnina, hvað hún var góð og kærleiksrík kona, en auðvitað fer það eftir persónuleikum líka og kannski mest.

Hún setti alltaf fjölskylduna og aðra í fyrsta sætið. Ég man líka eftir systrum hennar mörgum, bara misvel, og bróðurnum. Oft var farið í heimsókn til ættingja á þeim árum.

En af gaulversku guðunum er það Cernunnos sem mest hefur þessa eiginleika, en útlit hans bendir ekki til þess samkvæmt kristninni, því hann er hyrndur, en kærleiksríkur guð er hann samt.

Ég man eftir því að ég fór á Passíusálmatónleikana með Megasi um páskana 1985. Ég tók þá upp á lítið segulband og spilaði heima. Mamma fór með mér á þessa tónleika og skemmti sér vel eins og ég, hélt að einhver fullorðinn yrði að vera með mér.

Ég á skemmtilega minningu um ömmu þegar ég spilaði upptöku frá tónleikunum á Crown græjunum sem ég hafði fengið í fermingargjöf árið áður. Þá tók maður upp á spólur, kassettur.

Hún hafði ekki verið hrifin af söng Megasar áður eða textum hans, en þegar hún heyrði hann syngja Passíusálmana kom hún í gættina til mín og hlustaði í forundran, og settist á rúmið sem ég fékk í fermingargjöf.

Hún sagði að þetta væru ekki rétt lög hjá honum, en sagði samt að þetta væri nokkuð gott eða eitthvað slíkt, og ég sá það á svipnum á henni að henni mislíkaði þetta ekki og fannst þetta gott hjá honum. Hún var uppnumin á svipnum og hissa að heyra þetta í þessari útgáfu og með nýju lagi.

Sérstaklega þegar hún heyrði 4. Passíusálminn. Þegar laginu lauk þá söng hún hann með réttu "kirkjulagi", "Bænin má aldrei bresta þig".

Þetta er mjög góð minning. Þarna fékk ég viðurkenningu frá ömmu á þeim tónlistarmanni sem var orðinn dýrðlingur eða idol fyrir mig á þessum árum.

Því miður dó amma í desember á þessu ári. Það var hjartagúlpur, og kannski var það betra hennar vegna að hún þjáðist ekki nema um nóttina og morguninn, en það var erfiðara fyrir okkur, sem eftir stóðum og misstum hana.

Aldrei söng Megas Passíusálmana betur en á tónleikunum 1985, en 2014 flutti hann þá alla í heild sinni. Það voru líka meiriháttar tónleikar. Á svona tónleikum skilur maður það hvers vegna Megas hefur margsinnis verið kallaður meistari. Hann hefur yfirburðaþekkingu á tónlist annarra, og svo á því hvernig á að uppbyggja og semja lög, eða útsetja þau. Jafnvel sem söngvari hafði hann stíl sem fáir léku eftir. Hann getur enn sungið, en ellin hefur tekið sinn toll og því má segja að óskýrari verði söngurinn.

Amma söng mjög vel. Hún talaði oft um það að hún hefði viljað læra söng.


mbl.is „Mikil eftirsjá að þessum páfa, þessum góða manni“
Tilkynna um óviðeigandi tengingu við frétt

Brexitflokkur Farage stærstur. Bretar sjá sízt eftir að yfirgefa ESB samkvæmt þessu

Þjóðernishyggjuhreyfingin sem byrjaði kannski einna fyrst 2016 með kjöri Trumps var endurnýjun á gömlum en klassískum gildum. Á sama tíma byrjaði wókið, en átti sér vissulega kommúnískar rætur í fortíðinni.

Bakslög verða í sjálfstæðisbaráttu þjóðanna þegar svikaflokkar venjulegir komast til valda, en fólkið fær nóg, og svonefndir hægriöfgaflokkar, venjulegir þjóðernishyggjuflokkkar, mjakast æ hærra í vinsældum, sem þó eru hófsamir miðað við fyrri hluta 20. aldarinnar

Ég vil óska Gunnari Rögnvaldssyni og öðrum stuðningsmönnum réttu  sjálfstæðisstefnunnar til hamingju með að hafa spáð rétt fyrir um það að veröldin er þrátt fyrir allt að þokast í rétta átt. Reform UK, stærsti flokkurinn sem mælist nú í Bretlandi, fylgir um það bil öllu sem vel hefur verið boðað á þeim myrku wók-tímum sem við þolum þessi árin, þetta mannkyn.

Nigel Farage gagnrýndi Covid-19 lokanir. Hann vill lækka skatta. Hann vill hagvöxt en ekki kommúnisma. Þetta er nú stærsti brezki flokkurinn í könnunum. Þetta er aðal Brexit-flokkurinn. Hver er svo að tala um að Bretar sjái eftir því að hafa farið út úr ESB? Ekki er það að sjá á þessum könnunum.

Þessi flokkur er kallaður hægriöfgaflokkur, því hann er eins og venjulegir hægriflokkar voru áður en þeir sýktust af wók-veirunni.

En hvað segja kjósendur?

Af hverju vilja þeir í hverju landinu á fætur öðru fá svona fólk til að stjórna, en ekki wók-trúðana til hægri og vinstri? Eða eins og annar bloggari segir, okkar Sjálfstæðisflokkur er kommúnistaflokkur ef hann tekur sig ekki á og leitar í upphaflega stefnu og rætur, eða lengra til hægri.


mbl.is Flokkur Farage stærstur í Bretlandi
Tilkynna um óviðeigandi tengingu við frétt

Austrublót eða Austruhátíð hið upphaflega orð en ekki páskar?

Mér fannst ánægjulegt að Björn Bjarnason minntist á drúíða í páskapistli sínum í gær.  Þessi pistill hans er mjög fróðlegur eins og margt frá honum.

Mínar rannsóknir á trúarbrögðum hafa veitt mér þekkingu sem snertir einmitt þetta líka.

Orðið páskar er komið beint úr gyðingdómi og þeirra hefðir blandast inní germanskar og norrænar hefðir, þannig að páskarnir voru heiðnir upphaflega, en eru nú blendingshátíð margra trúarbragða en kölluð kristileg hátíð samt.

Gríska og rómverska orðið pascha er komið úr arameísku, pesach á hebresku, paskha á arameísku, hátíð sem gyðingar héldu til að fagna Exodus, flóttanum frá Egyptalandi, sem nú er kallaður mýta af flestum fræðimönnum, en Passover er þetta kalla á ensku.

En eins og með allar aðrar þjóðir má búast við að Pesachhátíðin sé upphaflega heiðin sólarhátíð og frjósemihátíð, því eitt sinn voru gyðingar einnig fjölgyðistrúar og heiðnir.

Austra tel ég að gyðjan heiti á norrænu sem nefnd var Ostara meðal Germana og hét svipuðum nöfnum meðal margra þjóða.

Þetta get ég stutt með því að vísa í Orðsifjabók Ásgeirs Blöndal. Hann telur að orðið austur, sem vísar til áttar, sé samstofna við fjölmörg svona orð, hann nefnir til dæmis orðið "Ostara" á fornháþýzku, sem er einmitt gyðjuheitið sem notað var víða.

Einnig var til dvergur sem nefnist Austri, og styður það þetta, að orðið hafi verið notað um yfirnáttúrulegar verur, og þessa gyðju aprílmánaðar einnig.

En allt í sambandi við páskana tengist frjósemidýrkun og sólardýrkun upphaflega. Það er verið að fagna vorinu og því að sólin hækki á lofti.

Eggin sem drúíðar lituðu rauð telja ýmsir að hafi verið lituð með blóði barna sem var fórnað nýfæddum. En þeim til stuðnings má segja að svipaðar hefðir voru ríkjandi meðal annarra þjóða einnig, að minnsta kosti fyrir langa löngu í mjög heiðnum samfélögum, bæði á Norðurlöndum og víða.

En það er ýmislegt við þetta sem tengist guðunum keltnesku sem ég hef verið að fjalla um í pistlum mínum stundum.

Sérstaklega verður hér að fjalla um guðinn Taranis.

Jupiter column heitir þetta á ensku, en talið er víst að rómverska guðaheitið hafi tekið yfir upprunalega guðaheitið, sem var Taranis og að allar þessar súlur hafi verið reistar þeim guði til heiðurs.

Maístangir er fyrirbæri sem þekkt er enn, annaðhvort tengdar hvítasunnunnu, fimmtugastakosti eða Jónsmessunni að sumri.  Fimmtugastikosturinn var alltaf uppskeruhátíð upphaflega eins og lesa má um í wikipediu. Því er heldur enginn vafi að hvítasunnan eða fimmtugastikosturinn var heiðin hátíð líka upphaflega allsstaðar, blót og uppskeruhátíð.

En Lughnasadh er sú hátíð sem ég vil fjalla um sérstaklega hér. Hún er nefnd eftir heiðna guðinum Lugh. Hún er gelísk að uppruna og haldin 1. ágúst, eða þar um bil.

Um guðinn Lugh er mest skráð í írskum heimildum en þær voru skráðar af munkum og því má segja að kristileg áhrif séu þar mikil. Hann mun hafa verið sólarguð upphaflega, en honum er ekki nákvæmlega þannig lýst í mýtunum írsku, enda voru þær skráðar af kristnum mönnum.

Hann er guð réttlætis, hernaðar, verzlunar, uppskeru og handíðna, eins og honum er lýst í ritunum.

Aðrir sólarguðir voru til meðal Kelta í forneskju, fyrir tíma kristninnar. Taranis tel ég að hafi verið einn af þeim.

Nú er það svo að Taranis er talinn hafa verið svipaður guð og Júpíter hinn rómverski og Zeus hinn gríski, en þeir eru í raun ekki sólarguðir sem slíkir, heldur ættfeður og þrumuguðir.

Þetta eru því tilgátur.

Einhverju sinni urðu miklar breytingar á heiðnum, germönskum trúarbrögðum, sem snérust um það að sólarguðir breyttust í þrumuguði. Vissulega hafa miklu fleiri breytingar orðið á trúarbrögðum, en þessa breytingu má rekja aftur með vissu.

Að vísu er það svo að eftir þessar breytingar voru áfram við lýði sólarguðir og sólargyðjur, en svo virðist sem vald þeirra hafi minnkað, og fyrri sólargoð breyzt í þrumuguði eða ættfeður, en nýir og svipminni sólarguðir tekið við.

Ásatrúin getur ekki um mörg sólargoð. Þar er helzt hægt að nefna Sól, sem dregur vagn yfir himininn, dóttir Mundilfara.

En eins og fjallað er um hana, þá er eins og hún sé gleymt goð sem ekki var tignað mikið í seinni tíð.

Apollo hinn gríski er þekktari sólarguð. Belenus hinn gaulverski er hliðstæða hans og svo Baldur okkar hinn norræni, nema búið var að steypa honum af stóli sem sólarguði þegar Snorra Edda var skrifuð, og þar er hans hlutverk annað, einungis að vera guð dauðans í Helju, eins og Ósíris

Eins er það með Esus, að talið er að fyrir langa löngu hafi hann einnig verið sólarguð. Hann var guð margra fúnksjóna, fjölmáttarguð. Kannski þessvegna var Jesús Kristur grundvallaður á honum, sennilega.

Fleygrúnir Egypta voru án sérhljóða. Því hafa sumir talið að Ósíris hafi verið borinn fram sem Asar, Ausar, Ausir, Wesir, Usir eða Usire, til dæmis. Esus er mögulegur framburður, þetta er hreinlega ekki vitað.

Ég hef lesið það að til eru fræðimenn sem telja að Ósíris hinn egypzki hafi verið innfluttur guð, mögulega frá Germaníu, eða frá Súmer eða enn eldri menningarsvæðum sem minna er vitað um.

Dionysus-Ósíris var stundum Ósíris nefndur meðal Grikkja, og því er Ósíris sá sem tengdur var honum þar, en Bakkus meðal Rómverja. Aðrir telja Hades, Dis Pater, Plútó og Cernunnos líkasta Ósíris.

Gyðjan Inanna hefur sennilega verið  það súmerska goð sem helzt er hægt að tengja við Ósiris. Hún fór til undirheimanna til að hrinda systur sinni af stalli, Ereshkigal, (drotting dauðra), en var endurlífguð af Enki.

Síðan verður elskhugi hennar Dumuzi að dvelja hluta af ári í undirheimunum í hennar stað.

Tummuz eða Dumuzi er greinilega svipaður guð og Ósíris.

En aftur að gyðjunni Austru.

Jacob Grimm, sá frægi maður fjallað um hana árið 1835 í bókinni Deutsche Mythology. Hann útskýrir að atviksorðið ostar á fornháþýzku þýði austur og lýsi hreyfingu sólarinnar hvern dag, eða hvaðan hún kemur. Það er eins og orðið austur hjá okkur.

Allt þetta bendir til fornar sólardýrkunar og dvergurinn Austri hefur verið talinn "andi ljóss" eða eitthvað slíkt.

Vegna þess hversu óljós þessi sólardýrkun er í Eddum okkar verður maður að álykta að hún sé mjög gömul, kannski 5000 ára eða meira.

Ég tel að guðinn Ósíris hafi orðið til fyrir áhrif frá Esusi, hinum keltneska guði.

Hvaða ástæðu höfðu kristnir menn og Rómverjar til að eyða þessum heimildum nema til að fela menningarnámið og fela guði og gyðjur sem gátu notið vinsælda, og dregið úr þeirra eigin völdum sem tengd voru rómverskum goðum?

En fræðimenn telja að Austra hafi verið nokkurskonar gyðja dögunarinnar, að minnsta kosti í seinni tíð, en kannski verið sólargyðja upphaflega, fyrir langa löngu.

Annars verður að fjalla meira um þrumuguðinn Taranis í þessu sambandi.

Lughnasadhhátíðin kann upphaflega að hafa verið helguð honum.

Þetta má útskýra á þennan hátt:

Fórnir voru tengdar þremur guðum í drúízku, Taranosi, Esusi og Teutatosi. Sennilegt er að þeir hafi verið nokkurskonar títanir eða jötnar, frumgoð sem fólk óttaðist og þurfti að blíðka með fórnum.

Þetta bendir til ævafornrar dýrkunar á þessi goð. Fólk var brennt til að blíðka Taranos, fólki var drekkt til að blíðka Teutates en fólk var hengt til að blíðka Esus.

Þetta segir til um eðli þessara guða mjög skýrt og greinilega.

Taranis var þar af leiðandi sólarguð mjög öflugur upphaflega og með marga hæfileika eða eiginleika eins og Esus og Teutates.

Lughnasadh er haldin 1. ágúst ár hvert.

Taranosarblótið hefur verið haldið um það leyti líka til forna.

Það eru 9 mánuðir að apríl árið á eftir.

Börnunum sem var fórnað í upphaflegu páskahátíðinni sem varð að Austrublótinu, þau hafa verið meybörn getin af drúíðum eða fyrirrennurum þeirra við Taranosstólpana á þessum Taranosarblótum um mitt sumarið. Til að forða því sem lýst er í Friggjarblótinu var séð til þess að meybörnin yrðu ekki að kvenhofgyðjum, af ótta við það sem gerist á okkar tímum, femínismann. Þetta endurspeglar svo Biblían, Eva, syndafallið og allt það.

En Austra sem gyðja morgunroðans er líka áhugavert fyrirbæri. Hún hefur væntanlega einnig verið gyðja vorkomunnar, eða fyrsti vorboðinn eða eitthvað þesslegt.

Með hliðsjón af því að Baldur fór til Heljar að vetri og Esus einnig, þá má finna hér mjög áhugaverðar tengingar. Kannski var Austra eitthvað svipað goð og Röskva, sem var mennsk telpa úr mannheimum sem hjálpaði þrumuguðinum Þór í okkar goðafræði.

En ef við tökum upp heitið Austruhátíð eða Austrublót í staðinn fyrir páskar, þá má segja að áhugi á svona heiðinni goðafræði vakni meira og aftur.

 


mbl.is Allt að 13 stiga hiti á sumardaginn fyrsta
Tilkynna um óviðeigandi tengingu við frétt

Æskupáskaminningar

Ég hitti mömmu í gær (laugardag) og við ræddum páskana á æskuóðalinu að Digranesheiði 8, og ég fékk að heyra ýmislegt um þetta áður en ég fæddist þegar hún var ung þarna á seinni hluta 20. aldarinnar.

Ég upplifði mikinn frið og kærleika hjá ömmu og afa. Þessar æskuminningar eru góðar og dýrmætar. Þær eru vin í eyðimörkinni.

Þegar ég rifjaði þetta upp með mömmu og hún sagði mér eitthvað nýtt, þá undraðist ég hversu fátæklegt þetta var á þessum tíma, um 1950 og áratugina á eftir, páskaegg voru ekki aðalmálið, og ekki öll börn fengu þau. Það var amma Ragnheiður, langamma mín, móðir ömmu, sem gaf mömmu og systkinum hennar eitt páskegg hverju fyrir sig í mörg ár, eða í um 20 ár þar til hún lézt og þar til þau stálpuðust, en önnur páskaegg fengu mamma og systkini hennar víst ekki. Hún dó 1973, og þá voru þau öll uppkomin, um það bil.

Það sem ég man eftir persónulega er svipað. Amma stjórnaði heimilinu og var í essinu sínu á páskunum, því hún sagði:"Í dag var Jesús krossfestur", "Í dag sveik Júdas frelsarann", og svo framvegis.

Hún gerði dymbilvikuna lifandi með þessu og trú hennar var mjög lifandi. Þannig hefur þetta líka verið hjá heiðnu fólki, því fyrir því eru atburðirnir hringrás sem endurtekur sig.

Mig minnir að amma hafi sagt að fólk ætti að fasta á föstudaginn langa til að þjást með frelsaranum, en samt minnir mig að matur hafi verið á borð borinn.

En seinna þegar ég varð eldri fóru páskaeggin að verða eitt aðalmálið. Það má víst segja að Mammonsdýrkunin hafi yfirtekið allar kristilegar hátíðir.

Mamma sagði mér frá því, og ég man eftir því sjálfur, að afi vann ekki á páskadag eða annan í páskum og heldur ekki á föstudaginn langa. Nema ef menn þurftu mjög nauðsynlega á viðgerð að halda, þá vann hann á laugardaginn fyrir páska eða annan í páskum eða á skírdag, en aldrei held ég á páskadag eða föstudaginn langa, enda amma mjög ströng á þessu.

Svo var það mjög algengt að ættingjar kæmu í heimsókn fyrir tíma internetsins. Ættingjar ömmu komu oft frá Snæfellsnesi og ættingjar afa frá Ströndum.

Stundum komu ættingjar og fengu að gera við bílana sína um páskana á verkstæðinu. Amma var mjög óhress með það, en svo lengi sem afi væri ekki að vinna yfir hátíðirnar sætti hún sig við það, en hneykslaðist á þessum ættingjum, jafnvel sínum eigin, og ávítti þá lítið eitt.

Ég man að mér leiddist oft um páskana.

Mamma rifjaði það upp að hún fór upp á efraloftið og las Sjómannablöðin sem afi geymdi þar.

Afi þekkti sjómenn og hafði farið lært eitthvað í stýrimennsku og slíku þegar hann menntaði sig sem vélsmiður, rennismiður og fleira. Hann hafði einnig verið eitthvað örlítið á sjónum að gera við vélar í skipum fyrstu árin fyrir sunnan, og jafnvel í Djúpuvík, á síldarárunum þegar hann var enn yngri.

En mér fannst gaman að fá þessa ættingja í heimsókn og hlusta á hvað sagt var, en ég man ekki eftir neinu af því. Það var talað um æskustöðvarnar, pólitíkina, vinnuna og fleira.

Ég man að mér fannst amma skrýtin að tala svona um Jesús eins og hann væri lifandi og í nútíð, eins og verið væri að pína hann aftur og aftur á hverju einasta ári!

En það er gott að rifja þetta upp, hvernig sannkristið fólk er og var.

Gleðilega páska.


Þór barðist við tröllkonur. Páskarnir eru enn einn sigur ljóssins á myrkrinu, á sigri Þórs yfir tröllkonum femínismans

Ljós og myrkur eru gamlar klisjur sem gyðingar og kristnir rændu af Zaraþústratrúarmönnum í Íran eða Persíu fyrr á öldum.

Kirkjan í dag á meira skylt við satanisma en kristni, því ekki er stuðlað að friði og kærleika á milli kynjanna, heldur kynjastríðinu sem eyðileggur okkar þjóðfélög. Það er egóið sem er dýrkað og það er yfirleitt kennt við myrkur en ekki ljós. Það er samkvæmt kenningum Emanuels Swedenborgs, og það var kennt í kirkjunni í gegnum allar aldirnar, þartil alveg núna nýverið þegar kvennaguðfræðin er meðtekin.

Hvað er hægt að gera þegar búið er að eyða næstum öllum heimildum um Esus? Maður heldur áfram og maður kemst að sannleikanum að lokum.

Esus var hinn andlegi guð sem konur flykktust til að trúa á. Páskarnir eru sennilega gaulverskasta og drúízkasta hátíð kirkjunnar, því það er staðreynd að krossfesting og tré voru miklu frekar tengd við Gaulverja og drúíða en gyðinga og frumkristna menn í upphafi, þetta er því enn eitt menningarnámið.

Lífsins tré er þekkt hugtak bæði í kristni og heiðni. Í aldingarðinum Eden fær Skilningstré góðs og ills neikvæða mynd þegar Eva bítur af ávexti þess fyrir hvatningu Höggormsins. Þar í garðinum var einnig Lífsins tré. Þessi hugtök eru án efa komin úr heiðnum trúarbrögðum.

Í welsku varðveittist sumt úr drúízku betur en nokkursstaðar annarsstaðar. Þar er getið um guð sem heitir Lleu Llaw Gyffes, sem hægt er að þýða sem "Hinn ljóshærði með snillingshöndina".

Annar guð tengdur honum er Gwydion fab Don, sem þýða má "Fæddur af tré, sonur Dons".

Mér virðist sem Guðjón á íslenzku merki ekki þjónn Guðs eða Jóhannes, maður Guðs eða Goðs, heldur Fæddur af tré, samkvæmt welsku, sem án efa hefur heiðnu þýðinguna og þá upprunalegu á hreinu.

Esus er sennilega sami guð og Gwydion og jafnvel einnig sami guð og Lleu Llaw Gyddes.

Mugna er ágætt orð yfir lífsins tré.

Mér finnst bezt að leita til rótanna og skilja um hvað páskarnir snérust upphaflega í heiðnum sið. Sólarblótið norræna er sennilega hluti af þessu, þegar Sól tekur við af Baldri, sem sú sem keyrir sólarvagninn yfir himininn, þar til hann tekur við að hausti aftur. Hún mun vera dóttir hans og Sunnu, eiginkonunni, sem kölluð var Nanna, eftir mánaguði einum. Ruglingur til forna.

En ég tengi hér við frétt um Úkraínustríðið. Þorgerður Katrín mun vera kaþólskrar trúar. Það er skrýtið að hún sjái ekki að vel mætti segja að hún sé að berjast gegn kristilegum gildum. Pútín og rússneska rétttrúnaðarkirkjan eru nær þeim gildum sem kirkjan okkar aðhylltist í gegnum aldirnar, en femínistar aðhyllast og okkar kirkjur nútímans.

Ég fékk sýn fyrir nokkrum árum þegar ég var veikur af covid-19. Minnir að það hafi verið 2023 eða í fyrra 2024. Jahve, guð Biblíunnar ræddi við mig og sýndi mér hvað hann getur. Kannski er ég spámaður eins og Guðjón Hreinberg og fleiri úr því ég hef fengið svona vitranir frá guði Biblíunnar og öðrum.

Hann sagði að eftir því sem mótstaða yfirvalda á Vesturlöndum gegn honum sé meiri muni hann sýna meiri hörku og það kosti fleiri mannslíf. Hann tók það skýrt fram að kirkjan á Vesturlöndum er ekki hans kirkja lengur.

Ég tek mark á svona sýnum og skynjunum. Ég er jafnvel næstum farinn að trúa því að Ísrael sé í rétti þegar þeir gera hryllilega hluti og stráfella fólk eins og gert var gegn þeim í seinni heimsstyrjöldinni, eða annarri heimsstyrjöldinni.

Sannfærandi er hann Guðmundur Örn sem heldur í hina klassísku trú, því hann minnir á prestana sem ég hlustaði á þegar ég var ungur og þessir sem voru í sértrúarsöfnuðunum þá.


mbl.is Vopnahlé ekki á pútínskum forsendum
Tilkynna um óviðeigandi tengingu við frétt

Á kaffihúsinu, ljóð frá 7. febrúar 2018.

Eins og hann hefði átt...

en gamla feðraveldið stendur í þeim,

og mér líka.

 

Ef hann er of ákveðinn,

ef hann gerir mistök,

og allir hræðast mistök

sem eru ekki fullkomlega á valdi vímunnar.

 

Þau drekka sig ekki full,

hann missir ekki stjórn á sér,

þorir ekki að feta yfir þá stíga

eða yfir þau mörk.

 

Kannski hefði hún

átt að hella hann fullan

og bæta við ástarjátningum

og vera eggjandi klædd að auki.

 

Við mættum í stúdíóið

eins og brúður

á lyfjum,

of fullkomið til að geta verið satt,

og samræðurnar voru smurðar.

En hún lék sitt hlutverk,

hefði átt að vera með honum ein frekar

til að fá sitt fram

með honum.

 

Og nú er ég hér á kaffihúsinu,

og smásagan, frásagan, aukaatriði

á meðan þú bíður

eftir ástarjátningunni sem aldrei kemur - eða hvað?

 


Næsta síða »

Um bloggið

Ingólfur Sigurðsson

Höfundur

Ingólfur Sigurðsson
Ingólfur Sigurðsson

Færsluflokkar

Apríl 2025
S M Þ M F F L
    1 2 3 4 5
6 7 8 9 10 11 12
13 14 15 16 17 18 19
20 21 22 23 24 25 26
27 28 29 30      

Nýjustu myndir

  • 5
  • 4
  • 3
  • Image 004
  • Titilblað

Heimsóknir

Flettingar

  • Í dag (26.4.): 8
  • Sl. sólarhring: 182
  • Sl. viku: 688
  • Frá upphafi: 143462

Annað

  • Innlit í dag: 6
  • Innlit sl. viku: 498
  • Gestir í dag: 6
  • IP-tölur í dag: 6

Uppfært á 3 mín. fresti.
Skýringar

Leita í fréttum mbl.is

Nýjustu myndböndin

Heilbrigðisráðherrann, helbrigðaráðherfan

Í hópnum finn ég hlýja barnatrú

Aldrei fellur auðmagnskerfið

Innskráning

Ath. Vinsamlegast kveikið á Javascript til að hefja innskráningu.

Hafðu samband