Sitthvað um mikilvægi skósmiða og að járna hesta rétt og vel

Ég rakst á merkilega ritgerð um 126. erindi Hávamála. Höfundur er kona sem tengir saman Höð sem skósmið og Baldur fótlama. Allt það er stórlega merkilegt, en aðeins miklir fræðimenn pæla í þessu svona djúpt. Það sem meira er þarna tel ég mögulegt að hægt sé að finna þessa ör, eða mistiltein sem velur hjólið, örlagahjólið, Mjöllni, eða sálina, andann, á milli lífa.

 

Ég hef lengi talið Saxa málspaka marktækan sem heimildamann, en ekki veit ég til þess að hans rit séu að fullu þýdd á íslenzku. Eins og svo oft rekur maður sig á það að sum merkilegustu ritin hafa ekki verið þýdd á íslenzku, og margt frumritað og skrifað ekki gefið út vegna áhugaleysis fjöldans. Hvað sem því líður skal hér rekja þetta ögn nánar.

 

Þetta er löng grein þannig að ekki er rétt að endursegja hana alla hér, en nafn hennar er Hodur, Shoe-Smith, Baldur, Foot-Lamed eftir Carla O'Harris.

 

Ekki tel ég nokkurn minnsta vafa leika á því að Höður er sami guð og Eros á grísku og Cupid á latínu, eða öllu heldur samsvarandi guð. Baldur er og var sólarguð hins vegar.

 

En allt í Ásatrúnni hefur margar merkingar og heimsfræðilegar ekki hvað sízt. Nú þegar vísindaþekking mannkynsins er orðin samboðin þessum fornu fræðum er rétt að skoða þetta betur.

 

Eins og fram kemur í þessari grein rökstyður höfundurinn þetta þannig að viðvörun Óðins í Loddfáfnismálum Hávamála vísi í þessa goðsögn, sem ekki er tekin upp í Snorra Eddu en hefur að öllum líkindum verið til og hefur heimssköpunarfræðilega merkingu eilíflega tengda nútímavísindum, heimsfræði og heimsmyndunarfræðinni.

 

Leiddar eru líkur að því að Höður hafi í þessari horfnu sögu smíðað skó á Baldur og skeifur á hest hans. Mímir sjálfur er sagður hafa þjálfað Baldur og kennt honum skósmíðar og járnun hesta. (Hjá)trúin á galdramátt skeifa mun vera komin af þessari goðsögn, eða leiddar eru líkur að því í þessari merkilegu grein.

 

Nema hvað, að minnstu mistök við þessi verk voru talin valda miklu böli, ógæfu.

 

Þetta er mjög flókið og viðamikið mál og væri hægt að skrifa bók í fullri lengd um þetta, þannig að hér er þetta mjög stytt og aðeins tæpt á nokkrum meginatriðum.

 

Vitnað er í Robert Means Lawrence.

 

"Meðal Rómverja var sú hefð ríkjandi að reka nagla í veggi kota og bæja til að verjast drepsóttum". Á þessum tímum heimsfaraldurs að margra mati er ekki úr vegi að fjalla um slíkar hefðir til forna. Hestaskeifur, járnnaglar og ýmislegt slíkt var í sumum tilfellum talið verja gegn sjúkdómum og galdri.

 

Baldur var (og er í goðsögn sem talin er í eilífu hringferli) drepinn af mistilteini, sem líkt er við ör sem skotið er af boga, eða bölvuðum nagla, eins og kemur fram í þessari grein, þar sem þessar samlíkingar eru gerðar.

 

Niðurlag ritgerðarinnar fjallar um það hvort Höður hafi gleymt að negla skeifuna á einum stað, en skeifan hafi átt að vera galdratákn gegn Heði, og hans ástarörvum, truflandi. Telur höfundur greinarinnar að Gullveig hafi töfrað Höð og truflað hann við járnun hests Baldurs með þessum afleiðingum, eða spyr hvort svo geti verið.

 

Þannig er líkum leitt að því að Baldur hafi orðið móttækilegur fyrir sníkjujurtinni sem nefnd var mistilteinn. Einnig er fjallað um hvort Gullveig hafi tekið naglann sem átti að járna hest Baldurs með og skreytt örina með honum sem hæfði Baldur, hverrar skaft var mistilteinn.

 

Mér virðist það nokkuð ljóst að þessi goðsögn lýsir merkilegum heimsmyndunarfræðilegum fyrirbærum. Í hvaða hliðstæða alheim (eða búlg) fer sálin eftir dauða líkamans hér eða annarsstaðar? Það er gríðarlega stór spurning. Rétt eins og draumarnir sýna og sanna er svarið langt frá því að vera auðvelt og stillilögmálið getur virkað í eiginlega allar áttir, ef svo má segja.

 

Virðist mér nokkuð ljóst að þessi nagli sem vantar í skeifuna á hesti Baldurs kunni að vera svarið, eða mistilteinninn, eða örin sem Höður skýtur að Baldri með þessum skelfilegu afleiðingum.

 

Þetta er vegna þversagnalögmálsins ekki sízt, það sem upp á vantar og skapar örlagaþungann og þryngdina, það atriði bendir oft á Mjöllni og stjórnar rás atburðanna, á sama tíma og Hrungni er ætlað að hafa þar hönd í bagga.

 

Meðvitundin eða sálin sjálf er lykilatriði, hvort sem hún er "horfin" (eins og í tilfelli langflestra í okkar menningu og á okkar jörð) eða er annarsstaðar og kannski á réttum stað. Með kerfisbundnum hætti hefur fólk verið rænt sál sinni og anda sínum, en til lítils er að fjölyrða um það hér, slíkar staðreyndir hafa sinn gang.

 

Bæði strengjafræðin og fleiri skammtafræðitengdar heimsfræðilegar kenningar fjalla einmitt um þetta, hliðstæða alheima og annað slíkt.

 

Þarna vantar inní þessi fræði ýmislegt ennþá, eins og hvernig má mæla og setja inní jöfnur mannssálina og athyglina, og allt það.

 

Hef ég lengi verið á þeirri skoðun að þetta atriði sé að finna í Snorra Eddu og Sæmundar Eddu, en falið á dulmáli.

Þegar eitthvað er tekið út úr jöfnunni er það oft lykilatriðið sem hrindir atburðunum af stað. Rétt eins og sumir vísindamenn sem vilja halda því fram að tíminn sé í raun blekking og að allt gerist samtímis, þannig má líta á dauða Baldurs sem hrindir af stað Ragnarökum, ekki aðeins fyrir heiminn sem heild eða jörðina heldur hvern og einn einstakling, sem er alheimur útaf fyrir sig.

 

Þrátt fyrir að fleiri goðsagnir séu til um Baldur og Höður á öðrum hnöttum í öðrum mennningarsamfélögum, náskyldum okkar íslenzka menningarsamfélagi, sem ekki hafa varðveizt, þá er þessi mjög áhrifarík og segir margt, sem ekki kemur fram í orðunum sjálfum eða setningunum.

 

Án þess að fara lengra í þessa átt vil ég minna á það að Hávamál eru uppfull af tilvísunum í goðsagnir sem hvergi eru til á okkar hnetti.

 

Rétt eins og okkar menning er að komast að þá er ástin tengd Ragnarökum og hörmungum, bæði í tilfelli einstaklinga og þjóða. Síðan eru það andstæðurnar og samspilið þar á milli.

 

Okkar menning er löngu komin út af sporinu. En ég get sagt að vísbendingarnar eru fjölmargar sem sýna og sanna að Baldur var og er sólarguð og dýrmætur sem slíkur.