Vertu sælt verðleikasamfélag, eftir Bob Dylan, túlkun á sjötta erindinu.

Líður nú brátt að lokum yfirferðarinnar á þessu kvæði og túlkuninni á því, þetta er næsthinzta erindið, en allt er það stórmerkilegt og umfjöllunarvert, vel að merkja.

 

Þetta er erindið sem aðeins er til í útgáfu Bob Dylans, frá upptökunum á plötunni "Bringing It All Back Home" frá 1965, en þeim lauk á fáeinum dögum í janúar 1965. Að öllum líkindum hefur hann verið með allt efnið tilbúið þá, og hefur hann þá samið lögin seinni hluta ársins 1964, eins og aðrir hafa rakið, en sumt af þessu var frumflutt á tónleikum á þeim tíma.

 

Svona er þýðingin á erindinu yfir á óbundið mál, íslenzku:

 

"Hinn feluliti páfagaukur blakar vængjunum hratt af skelfingu, þegar eitthvað sem hann veit ekki um birtist skyndilega. Það sem er fullkomið og verður ekki hermt eftir verður að deyja. Vertu sælt verðleikasamfélag, það flýtur yfir himininn og ég þarf að fara þangað sem er þurrt."

 

Ég sannfærist æ betur um að þetta sé innblásið spádómskvæði, sem lýsi nútímanum, þeim tíma sem ekki var kominn þegar hann setti saman söngtextann, kvæðið. Svo margt eða eiginlega hefur ræzt í textanum og er skiljanlegt núna, liggur eiginlega beint við, en var óskiljanlegt að mestu þegar hann setti saman verkið. Það bendir til sýngjafa á öðrum hnetti, eða að annað skáld hafi ort í gegnum hann, framliðið stórskáld er rétt að taka fram, eins og algengt er þegar vönduð verk koma fram af þessu tagi, íbúi annarrar jarðstjörnu, að sjálfsögðu, samkvæmt kenningum dr. Helga Pjeturss, sem rétt er að taka mark á.

 

Hér kemur enn ein sögupersónan, og er kynnt, felulitur páfagaukur. Einn erlendur ljóðaskýrandi telur felulit ljóðmál yfir hermannsklæði. Ekki er ég viss um að það sé rétt skýring, en þetta er góð tilraun.

 

Páfagaukur hugsar ekki sjálfstætt heldur hlýðir því sem honum er sagt að gera, en hann kann að hræðast, samkvæmt þessum sama ljóðatúlkanda. Undir það má líka allt taka.

 

Hver er þá þessi feluliti páfagaukur, sérstaklega í ljósi þeirra útskýringa sem ég hef boðið uppá nú þegar?

 

Alla vega er páfagaukur sá sem endurtekur eitthvað með ófrumlegum hætti, og það er þá mannlýsing, samkvæmt því að fyrirbærin í kvæðinu séu lýsingar á einhverju öðru í raun.

 

Allt kvæðið er lýsing á þjóðfélagsbreytingum, afleiðingum af auknum kommúnisma og mannréttindabaráttu, femínisma og öðru þessháttar, alþjóðavæðingu, húmanisma, sjálfhyggju, trúleysi, efahyggju, týndu mannfólki sem veit ekki hvert það á að snúa sér eða hverju það á að treysta. Kvæðið lýsir upplausn og hryðjuverkum, menningarlegum hryðjuverkum femínista og jafnaðarmanna, og eyðileggingu í kjölfarið, niðurbroti og eyðileggingu á þjóðfélagi innanfrá, vegna femínisma og jafnaðarstefnu aðallega.

 

Hver er þá hinn feluliti páfagaukur eiginlega? Jú, þetta er hinn almenni maður, sem er sekur um að láta teyma sig til óhæfuverka vegna trúgirni sinnar og galla, dauðasyndirnar sjö koma hér allar við sögu, hroki, öfund, reiði, leti (uppgjöf andleg), peningaágirnd, græðgi og makræði.

 

Páfagaukurinn er í felulitum vegna þess að hinn almenni maður sýnir yfirleitt aldrei sitt rétta andlit, hann er alltaf að hlýða tízkunni og fara eftir því sem er nýjast og tíðast í menningunni, efst á baugi hverju sinni.

 

Hvað merkir þá þegar því er lýst hvernig páfagaukurinn blakar vængjunum ótt og títt af skelfingu?

 

Jú, það eru mistökin sem uppgötvast, að vera sífellt að hlaupa eftir duttlungum í vindinum, það er syndin, en að syndga merkti upphaflega að hitta ekki í mark. Það er þessi verknaður að blaka vængjunum, að fljúga ekki í burtu heldur að gera vantmáttuga tilraun til þess og gagnslitla eða gagnslausa.

 

Páfagaukurinn sem sagt blakar vængjunum ótt og títt þegar eitthvað sem hann veit ekki um birtist skyndilega.

 

Já, þekkingin, hversu djúpt nær hún, og er það raunveruleg þekking eða blekking? Er menningin blekking sem nefnd er þekking? Heimsspekingur hlýtur að spyrja sig einmitt þessarar spurningar eða svipaðra spurninga að minnsta kosti.

 

Það er sennilega hinn andlegi og trúarlegi sannleikur sem þarna er verið að vísa í, það sem almenningur hunzar eða hefur ekki áhuga á, telur ekki verðmætt í hvunndagnum.

 

Eða, það getur verið að það sé feðraveldissannleikurinn, hvernig hefðirnar sýna að mannlífið hefur þrifizt og dafnað í þúsundir ára undir feðraveldislögunum, að konan eigi að vera inni á heimilinu, ómenntuð, að hún eigi hvorki að leita sér menntunar utan heimilisins né vinna úti.

 

Kvæðið gagnrýnir femínismann og jafnaðarstefnuna ef vel er að gáð, og þessi túlkun virðist alveg í samræmi við innihald kvæðisins að öðru leyti.

 

Að minnsta kosti er hér eitthvað stórt á ferðinni. Ákveðinn heimsendaboðskapur kemur fram í kvæðinu öllu og það verður ekki hunzað, vilji maður túlka það af alvöru og vel, vanda sig.

 

Við höfum farið í gegnum það í fyrri erindum kvæðisins hvernig sjóræningjar og aðrir glæpamenn ráða öllu í þessu framtíðarsamfélagi, dystópíu eða útópíu, eftir því hvernig á það er litið. Þessi skelfing sem hér er minnzt á er þá þessi stund þegar arðræningjar mannhyggjunnar gera sér grein fyrir því að þeir hafa lagt náttúruna í rúst, náttúru mannsins og jörðina alla, sama hvað allri sýndarhræsni í þeim efnum líður. Það er alla vega ein aðferð til að túlka kvæðið, þótt fleiri komi til greina.

 

Þessi skelfing páfagauksins sem hér er minnzt á er mikilvægt lykilatriði. Hér koma fram afleiðingar syndanna, afleiðingar mistakanna, eigingirninnar, sjálfhverfu mannsins sem hefur drottnað yfir jörðinni með augljóslega skelfilegum afleiðingum.

 

Í fyrri erindum mætti halda að syndin hefði engar afleiðingar, að guð sé horfinn úr sköpunarverkinu og láti sitja við orðin tóm, að hann sé búinn að missa áhugann á því að refsa syndugu fólki, syndugu mannkyni.

 

Þess vegna er þetta lykilatriði í kvæðinu, þessi skelfing páfagauksins, sem er líking, við erum öll þessi páfagaukur, að öllum líkindum, en mismikið. Sum okkar eru hann lítið, önnur okkar eru hann næstum alveg, að öllu leyti.

 

Næst í kvæðinu kemur: "Það sem er fullkomið og verður ekki hermt eftir verður að deyja." Þetta er kannski skrýtin og torskiljanleg setning, en hún er stórmerkileg samt og geymir í sér mikinn sannleika, þegar maður er búinn að útskýra hana betur.

 

Dylan var frægur fyrir að herma eftir Woody Guthrie á þessum tíma. Woody Guthrie var hans átrúnaðargoð, og einhverskonar tákngervingur fyrir fullkomleikann, og eftir að hann lézt árið 1967 breyttist list Dylans talsvert mikið, og þögnin eða ritstíflan sem Dylan varð fyrir árið 1968 kann að vera afleiðing af andláti Woody Guthries, eða það er mögulegt, og öðrum samverkandi þáttum einnig raunar.

 

Hvað merkir þessi setning annars? Ef hún er tekin bókstaflega segir hún okkur að einungis fullkomnar eftirlíkingar séu lífvænlegar, fullkomnar eftirmyndir. Það leiðir okkur að frummyndakenningu Platóns.

 

Þetta kann að vera merkingin, en fleira getur komið til greina og það þarf að skoða einnig.

 

Hvers vegna kemur þessi mikilvæga setning einmitt þarna?

 

Jú, þetta er trúarleg setning, sé hún vel skoðuð. "Verið fullkomnir eins og faðir yðar á himnum", sagði Kristur. (Matteus 5,48). Ég tel að Dylan sé að vísa í þetta, eða það er mjög líklegt, en fleira kemur þó til, að öllum líkindum.

 

Hvers vegna kemur hún einmitt þarna í kvæðinu, þegar plágur og refsingar eru byrjaðar að dynja á syndugu mannkyni og syndugum einstaklingum?

 

Með himneskum og trúarlegum hætti er rétt að líta á þetta, eða í ljósi stjörnulíffræðinnar, eins og einnig mætti réttilega orða þetta.

 

Sem sagt, hinn almenni maður er alltaf að herma eftir guðdómnum, býr til helvíti sem hann kallar himnaríki, það er hin stóra blekking helstefnujarðanna, vítanna, og næstum allra sem þar búa, hér á þessari jörð, meðal annars.

 

Það er hið fullkomna sem hermt er eftir með ófullkomnum hætti í sífellu.

 

Enn kveður hann það sem hann virðir, hvaða guðdóm sem lesendur vilja leggja í orðið Angelína, eða Kvenengill, eða Englalína, kvenmannsnafn á ensku, sem er fullt af merkingu, og sú merking er hluti af merkingu kvæðisins alls, textans alls.

 

Síðustu línur erindisins eru svona: "Það flýtur yfir himininn og ég verð að fara þangað sem er þurrt".

 

Guðirnir gráta yfir okkur, það er merkingin þarna. Yfirfullir augnahvarmar af tárum er líkingin, sennilega. Hann vill fara þangað sem sorgin ríkir ekki, en hvort það verður eftir eina endurlíkömnun eða 1000 er ekki gott að segja í framtíðinni.

 

Allt kvæðið er skýrt, greinilegt, rökrétt og vel skiljanlegt standi maður á réttum, nýölskum þekkingargrundvelli, sem útskýrir allt. Einnig er gott að hafa þekkingu á öðrum sviðum einnig. Heildarmynd kvæðisins er nokkuð skýr og auðskiljanleg, þegar allt kemur til alls. Þetta er frábært kvæði, spádómskvæði.

 

Hætt er við að margir fari á mis við það, sem ekki hafa pælt í því sem skyldi, eða svipuðum spádómsverkum.

 

Nú er aðeins eitt erindi eftir af þessu kvæði. Vona ég að sem flestir hafi eitthvað skilið af þessari ljóðaskýringu, eða söngtextaskýringu. Þessi texti fjallar nefnilega um atburði sem gerast í nútímanum, sem eru enn að gerast.