Hvað er menning og hvað er hámenning?

Í okkar heimi mengunar og okkar menningu mengunar og offylli, þá er mjög hollt að kynna sér menningu Kelta, bóklausan lífsstíl þeirra, mitt í skógardýrðinni í Evrópu, en skógar voru mjög þéttir og glæsilegir í Frakklandi eða Gallíu öðru nafni fyrir 2000 árum og rúmlega það.

Ég var á ritvinnslunámskeiði hjá Arndísi sem þessi frétt er um og auk þess kemur hún inná þetta sama, að bækur seljast ekki fyrir kostnaði á Íslandi oft, hér eru of margir sem gefa út bækur.

Í framtíðinni verða kannski engar bækur til. Þá verða allar bókmenntir á Netinu hugsanlega, og lesnar af tölvuskjám, símaskjám eða öðrum flötum álestrar.

Fyrr á öldum voru heldur engar bækur. ÞÓ voru það menningarsamfélög, svo sannarlega.

Við þurfum að bera virðingu fyrir menningu forfeðra okkar og formæðra í Evrópu og skilja límið sem hélt þessum samfélögum saman, þrátt fyrir allan losarabraginn sem ég ætla ekki að neita að var mikill, því miður.

Engu að síður var lím til staðar í menningunni fyrr á tímum, og það sterka lím var trúin.

Eitt af því ranga sem ég hef rekið mig á að fólk heldur um heiðin trúarbrögð er að einhver sé höfundur að fornkvæðum eða myndum af guðum og gyðjum. Jú, einhver skar út myndir í við. Einhver ritaði eitthvað um guði og gyðjur.

Samt var þetta ekki þannig fyrir þann tíma.

Biblían er sögð orð Guðs. Það er sagt að Jahve hafi blásið fólki í brjóst því sem skrifað var.

Það sama má segja um Snorra Eddu eða Sæmundar Eddu. Engir höfundar eru að Sæmundar Eddu, og jafnvel það nafn hrakið, en ég nota það af gömlum vana til aðgreiningar, Sæmundur fróði kom ekkert að ritun Kvæða-Eddu, sem er réttara heiti, og notað erlendis.

Um Snorra Eddu er þó talið víst að Snorri Sturluson hafi skrifað hana. Þó er mögulegt að hún sé stytting á lengra verki sem var til og ekki eftir Snorra sjálfan, heldur óþekkta höfunda, og vísbendingar eru til um það.

Þannig var þetta enn fremur fyrr á tímum meðal heiðinna, germanskra þjóða. Þar er tekið fram að fólk hafi verið drepið fyrir að skrá á latínu það sem drúíðar kenndu. Einnig var fólk drepið í norrænni Ásatrú sem mundi rangt eða bætti einhverju við, hér á Norðurlöndum.

Sérstakar ættir höfðu þann starfa með höndum að muna. Bæði féll það í skaut karla og kvenna, en meira í hlut kvenna.

Þessar ættir voru þeim sérgáfum gæddar að muna orðrétt til æviloka langa texta og flókna. Enn er til svona fólk, sem þarf ekki nema að heyra texta einu sinni, til að muna hann til æviloka.

Þetta er menning. Þetta er einnig hámenning. Þetta er jafnvel enn traustari varðveizla á skráðu orði heldur en í bókum, vegna samfélagsins sem var varðhundur um rétt orð, rétt kvæði, rétt trúarbrögð.

Ef stór, trúaður og heiðinn hópur manna veit hvað helgisögurnar ganga útá mýturnar, þá breytast þær ekki innan kynstofnsins eða ættbálksins, nema los komi á hann vegna styrjalda, eða samblöndunar við annan ættbálk og kynstofn.

Það er vegna þess að samfélagið hefur aðhald, sýnir börðum og vittkum aðhald, nörum, nornum, völvum og galdanornum.

Í dag er það svo að fólk hefur misst virðingu fyrir skrifuðu orði og mæltu. Það er bæði vegna offramboðs og annarra atriða, eins og andlegri baráttu á milli hópa og einstaklinga.

Baráttan andlega var þó vissulega einnig til staðar fyrr á öldum, en ekki nákvæmlega eins og í dag. Fólk var drepið, heilu ættbálkarnir þurrkaðir út, en það má fullyrða að germanskir ættbálkar voru íhaldssamir í trúarlegum og andlegum efnum, og ekki menningarsnauðir.

En vegna þess að heiðin trúarbrögð lifðu lengi þá breyttust þau, og vegna þess að sífelldur samruni við aðra ættbálka var til staðar, yfirtaka vegna hernaðarsigra, eða mannfall vegna sjúkdóma og náttúruhamfara.

Ég fjallaði um Cernunnos og Teutates nýlega.

Ég skal viðurkenna það fúslega að keltnesk heiðni mátti muna sinn fífil fegurri þegar hún vék fyrir kristninni, kaþólskunni, á fyrstu öldunum eftir Krists burð. Munaði þar mestu um brotthvarf drúíðanna, sem voru drepnir með skipulögðum hætti af grimmum keisurum Rómaveldis.

Þó er talið að þeir hafi ekki dáið út fyrr en löngu seinna eða keltneska heiðnin í Evrópu, á meginlandinu, og vissulega lifði hún á Írlandi alveg langt eftir kristnitökuna í felum, og var skráð niður.

Réttara er að segja að þeir drúíðar sem eftir lifðu ofsóknirnar hafi farið í felur, og rómverskir sagnaritarar tala um fræðimenn sem bjuggu í skógum og hellum í Frakklandi og kölluðu sig drúíða, um 300-500 eftir Krist.

Jafnvel halda sumir fræðimenn því fram að svo lengi sem um 800 eftir Krist hafi drúízka heiðnin verið á lífi, þar sem getið er um annála þar sem munkar skráðu herferðir gegn "villutrúarmönnum", og lýsingarnar passa við drúíða.

Eftir það lifði þessi heiðni í munnmælum og þjóðsögum og hræðslu við Kölska í ýmsum myndum.

En snemma var keltneska heiðnin farin að visna. Ofsóknir gegn drúíðum byrjuðu kannski með Sesar og eftirmönnum hans. Vissulega er það skráð að fjöldamorð Sesars bitnuðu á almennum Göllum og drúíðum, þeirra prestum og kennimönnum.

Frankar voru þó vissulega þeir sem trúðu á Esus, Taranis og Teutates, en snérust til kristni, og um það er getið í mannkynssögubókunum, nema trúarbrögðum Frankanna ekki lýst eins og hér er gert, en það má telja fullljóst að þetta voru þeirra trúarbrögð. Frankar er annað orð yfir hluta Galla, eða Gaulverja, Mið-Evrópu-Kelta þess tíma.

Alveg frá byrjun, samkvæmt því sem ég hef komizt að, þá voru skörp skil á milli alþýðu og yfirstéttar í keltneskum og gaulverskum samfélögum. Það má því segja að það minni á nútímann, ef tekið er mið af Ameríku, þar sem þekkingarleysi er mikið og fátækt útbreidd, en svo er til Elíta og elítur af mörgum tegundum, en háskólasamfélögin kannski byggð upp af enn meiri fáfræði og trúnni á fjölmörg kyn. Þess er getið að drúíðar hafi verið mikil yfirstétt, með gífurlega þekkingu og mikil völd, en almenningur tignaði önnur goð og að því er drúíðar töldu, ómerkilegri, kenndu sig við landsvæði, og svo voru guðir sem voru ættarguðir, eða guðir dýrategunda sem ættir kenndu sig við.

Þetta var skelfilegur veikleiki fyrir gaulverska menningu. Um leið og drúíðum snarfækkaði og þeir flúðu inní skóga og hella, þá minnkaði virðingin fyrir þeim. Það varð sem sagt sundrung í trúarlegum efnum.

Í þessu andrúmslofti tóku Frankar kristni og aðrir Gallar og Keltar.

Virðing mín fyrir gaulverskri menningu bíður samt engan hnekki þótt ég viti vel af því að samfélag þeirra varð hnignun og tapi að bráð, og tapaði í baráttunni við Rómverja gjörsamlega, því miður.

En hér ætla ég að koma að spurningunni í yfirskrift þessa pistils.

Heiðnin keltneska gekk út á virðingu við náttúruna. Jafnvel má ganga lengra, og segja að keltneska heiðnin hafi gengið útá samruna MANNS OG NÁTTÚRU!

Þannig er Cernunnos sýndur hyrndur. Það er til að samræma guðdóm og náttúru, sem maðurinn er hluti af.

Margar goðsagnir ganga út á hamskipti guðs og dýrs, að ákveðinn guð breytist í úlf, björn, fugl, fisk eða aðra skepnu, eða jafnvel tré eða einhverja jurt eins og mistiltein, sem var heilagur meðal drúíða.

Þetta lýsir mikilli náttúrutrú, virðingu fyrir náttúrunni og dýrkun á náttúrunni. Þetta er það sem við þurfum í dag.

Svo margar eru sögurnar um fórnfýsi og kærleika Kelta að það tæki langan tíma að segja þær allar. Þær byggjast auðvitað á trúnni á Esus og Cernunnos, þessa guði sem eru svona nátengdir náttúrunni og endursköpun en einnig eyðileggingu og hringrás lífsins.

Kærleikur Krists, þetta er bara gamalt vín á nýjum belgjum. Þetta var til í heiðnum trúarbrögðum, vissulega, en frekar sem samruni manns og náttúru en fyrirskipanir eins og í formi boðorðanna tíu, eða orðum Krists.

Eigingirni nútímans er hinsvegar beint andsvar við kristninni.

Samkynhneigð var til í keltneskum samfélögum og lausung, frelsi fyrir almenning. Ég hef mjög lítið fjallað um þetta í pistlum mínum, en nóg efni er til um þetta skrifað.

Þess er getið að gaulverskir hermenn hafi stundað kynlíf hver með öðrum fyrir bardaga. Þess er einnig getið að þeir hafi verið lítt klæddir oft í bardögum, sumir ættbálkar, jafnvel naktir, hvernig sem á því hefur staðið, og verið stráfelldir af Rómverjum.

Að vísu skal það strax tekið fram að þetta hefur verið véfengt. Um er að ræða stuttar setningar á latínu og oft skeytt inní latneska texta um allt annað, og til að sýna yfirburði Rómverja þess tíma yfir nágrannaþjóðunum, og villimennskuna meðal þeirra.

Þessvegna hafa sumir haldið því fram að þetta sé lygi, og lýsi fremur samkynhneigð og siðspillingu Rómverja en Gaulverja.

Um það get ég auðvitað ekki vitað með vissu, en til eru lýsingar af þessu tagi, sem gefa að minnsta kosti tilefni til að halda því fram að samkynhneigð hafi verið til í Gallíu og ekki síður útbreidd en á Grikklandi eða í Rómaveldi.

Um samkynhneigð fyrri tíma langar mig að fjalla síðar og einnig um almenna lausung og "frelsi" almennings í heiðnum samfélögum. Það var fólkið sem hafnaði hörðum reglum drúíðanna, og reglum Taranis ekki sízt, sem var tákn fyrir feðraveldið innan þeirrar menningar, föðurímyndin, svipaður og Júpíter eða Zeus.

Ég vil aðeins segja þetta, að hámenning getur verið heiðin trú í samræmi við sköpunina, náttúruna, eins og sú keltneska var, sú gaulverska. Þeir áttu stórkostlegar bókmenntir í munnmælum, og um þær má fræðast í smáatriðum, eins og ég hef fjallað um þær, og byggi á öllu sem ég hef lært, bæði af öðrum heiðnum trúarbrögðum og samanburði, og svo á því sem fræðast má um samfélögin gaulversku og það sem þó var ritað um þeirra guði og trúarbrögð, þrátt fyrir allt, mestmegnis af Rómverjum.

Það er ekkert kósí við morð